تبلیغاتچی را دزد و قالتاق معنی میکردند / تاریخ تبلیغات در ایران از زبان امراله فرهادی
فرهادی عقیده دارد دهههای 40 و 50، از دهههای خلاق و بارور از حیث بصری است
ایرانآرت: تبلیغات و طراحی آگهی تبلیغاتی در اریان تاریخ پر فراز و نشیبی داشته است. از روزنامه وقایع اتفاقیه که نخستین آگهی تبلیغاتی در آن منتشر شد تا اولین کانون آگهی که در سال ۱۳۱۶ با عنوان کانون تبلیغاتی زیبا به مدیر مسئولی حمزه نعمتی راهاندازی شد و وقوع انقلاب که فعالیت شرکتهای تبلیغاتی عملاً متوقف شد.
امرالله فرهادی (گرافیست و مدیر ویژهگرافیک) در گفتگو با ایلنا درخصوص آژانسهای تبلیغاتی و فعالیتشان در سالهای پیش و پس از انقلاب صحبت کرده که بخشهایی از آن را میخوانید.
پیش از انقلاب، آژانسهای تبلیغاتی پُرکاری مثل فاکوپا، زیبا مسکن، کانون آگهی زیبا، لُرْد، سبز، آوانگارد و ... را داشتیم. در آن زمان سندیکای آژانسهای تبلیغاتی وجود داشت و تعداد این آژانسها به بیش از صد تا میرسید. با وقوع انقلاب در سال 57، شورای انقلاب تمام این آژانسهای تبلیغاتی را منحل اعلام کرد و سالهای سال آژانس تبلیغاتیای در ایران نداشتیم. از این زمان به بعد، همان چند آژانسی هم که باقی مانده بود، خود را به کارهای چاپی مشغول کردند و به عنوان دفتر چاپ مشغول فعالیت شدند.
وی درخصوص دلایل مخالفت با فعالیت آژانسهای تبلیغاتی در سالهای بعد از انقلاب، گفت: آژانسهای تبلیغاتی را به عنوان مجری و نمایندگان لهو و لعبِ دوران طاغوت و همینطور عامل استعمار و استثمار جهانی میدانستند که فرهنگ و کالاهای غربی را رواج میدادند و فرهنگ مصرفی را تبلیغ میکردند. این آژانسها، همه نوع فعالیتی را مثلِ تیزرهای تبلیغاتی، تیزرهای سینمایی- تلویزیونی و آگهیهای مکتوبِ روزنامهای انجام میدادند. در آن زمان هنوز تبلیغات محیطی مثل بیلبوردهای شهری وجود نداشت.
فرهادی با اشاره به پایان دوران جنگ در سال 67 و باز شدن فضای سیاسی و فرهنگی کشور گفت: در زمان جنگ، روزنامهها همچنان آگهیهای تبلیغاتی کار میکردند. بعد از جنگ، فضا کمی ملایمتر شد و آژانسهای تبلیغاتی توانستند به صورت محتاطانهای فعالیتهایشان را آغاز کنند. در ابتدای کار، بانکها و بیمهها شروع به فعالیتهای تبلیغاتی کردند. اکثر آژانسهای تبلیغاتی قبل از انقلاب، سالها تعطیل بود و بعد به اسم دیگری دوباره شروع به فعالیت کردند. برای مثال، بعد از جنگ آقای مرتضی کاتوزیان ابتدا دفتر تبلیغات کاربِه و بعداً کارپِی را راه انداختند. از دیگر دفترهای تبلیغاتی میتوان به داروگ، سیته و مبلغان اشاره کرد. آژانس تبلیغاتی سیته، با تأخیر 10 سالهای بعد از انقلاب شروع به فعالیت کرد. این موسسه ابتدا به عنوان ناشر کار خود را آغاز کرد و بعد به تدریج، مجوز آژانس تبلیغاتیاش را گرفت.
وی در خصوصِ تفاوت فعالیتهای تبلیغاتی دهههای گذشته با این سالها گفت: به تصور من، سالهای دهههای 40 و 50، از دهههای خلاق و بارور از حیث بصری است. با تمام محدودیتهایی که در لوازم و ابزار کار در آن زمان وجود داشت، کارهای خوبی ارائه میشد. البته بودجههای دولتی و ریخت و پاشها هم در آن زمان زیاد بود؛ به همین دلیل دستمزدهای خوبی هم به طراحان داده میشد و از طرفی عدم وجود محدودیتها هم طراحان را آزادتر میگذاشت. امروزه دانش تبلیغات در جهان نسبت به گذشته تفاوتهای زیادی داشته و رشد کرده است. گسترهی فعالیتهای تبلیغاتی پهناورتر شده اما کارهای گذشته خیلی بدیعتر از کارهای امروزی است. افزایش جمعیت در جهان امروز، میطلبد که تعداد افرادی که در این حوزه فعالیت میکنند بیشتر از گذشته باشد. قبل از انقلاب کار کردن در حوزه تبلیغات باعث سرشکستگی بود، چراکه تبلیغاتچی را کلاش، دزد و قالتاق معنی میکردند.
او در پایان گفت: بسیاری از هنرمندان مطرح سالهای بعد، مثل مرتضی ممیز، عباس کیارستمی، آیدین آغداشلو، سیدمحمد احصایی، در ابتدای دوران کارشان برای ارتزاق و گذران زندگی در آژانسهای تبلیغاتی کار میکردند. این بیان صریحی بود که هم مرتضی ممیز، هم عباس کیارستمی و هم بقیهشان داشتند. به طراحان و نقاشان تبلیغاتی در آن زمان گرافیست گفته نمیشد. بعداً در دانشکده هنرهای تزئینی برای اولین بار به همتِّ هوشنگ کاظمی رشته گرافیک را تأسیس کرد و بعد از آن هم در دانشگاه تهران دانشکده هنرهای زیبا مرتضی ممیز این مهم را انجام داد.