۱۲۰ تئاتری به وزیر نامه نوشتند: ما ویروس منتقل نمی کنیم
نمی‌دانم چرا این فشار روی صنف تئاتر و سینما است. با این حال وضعیت سینما بهتر از تئاتر است چرا که وقتی سالن سینما باز شود تماشاگر فردای روز تعطیلی می‌تواند به تماشای فیلم برود، اما این روند بازگشایی در تئاتر یک تا دو هفته زمان می‌برد؛ چرا که باید گروه باز کنار هم جمع شوند و بلیت فروشی صورت بگیرد. هم‌اکنون ما از هفته بعد و تصمیم‌گیری‌ها بی‌خبر هستیم و نمی‌دانم اگر این روند تا پایان سال ادامه پیدا کند چه باید بکنیم.»
ایران آرت: فهیمه پناه آذر در همشهری نوشته است: گویا نسبت به آینده تئاتر همه عینک بدبینی زده‌اند. دیگر خبری از امیدواری نیست و گروه‌های نمایشی در تهران مستأصل هستند. زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که اگر وضعیت گروه‌های نمایشی پایتخت اینگونه باشد دیگر هیچ امیدی به تئاتر در شهرهای دیگر نیست. می‌گویند تیر خلاص برای پیکر تئاتر زده شده است. تعطیلی پشت تعطیلی باعث شده که گروه‌ها دیگر دوام نیاورند، عوامل برای گذران زندگی به مشاغل دیگر روی بیاورند و برخی نیز اگر بخت یارشان باشد با حضور در تله‌فیلم، فیلم سینمایی و حتی فیلم کوتاه دستمزدی بگیرند. در این وضعیت درماندگی، نه صنفی چون خانه تئاتر واکنشی از خود نشان می‌دهد و نه مرکز هنرهای نمایشی توان این همه مشکلات را دارد که به‌نظر سکان‌دار این هنر مجبور به پیروی از قوانین است.
خداحافظی بعد از خداحافظی
لیلی عاج، کارگردان تئاتر که قبلی از تعطیلی‌ها، نمایش «ابراهیم کجایی» را در تماشاخانه سرو روی صحنه داشت از استیصال گروه‌های نمایشی و بلاتکیفی آنها می‌گوید. عاج در گفت‌وگو با همشهری از تصمیمش برای جمع‌آوری دکورهای نمایش خبر می‌دهد:«اعلام تعطیلی سالن‌های نمایش و تمدید آن به شکل هفتگی هیچ راهی برای ما نگذاشته و مجبورم به‌عنوان سرپرست گروه دکور نمایش را جمع کنم و با بازیگرانم بدون آنکه دستمزدی بگیرند خداحافظی کنم. این موضوع برایم بسیار تلخ است. در موقعیت برزخی قرار گرفته‌ایم که نه می‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم و نه راه‌حل و راهکاری به ذهنمان می‌رسد.»
نتیجه‌ای که حاصل نمی‌شود
این نمایشنامه‌نویش اضافه می‌کند: «این نوع تصمیم‌گیری‌ها برای تعطیلی یک استیصال و درماندگی را به‌وجود آورده. اگر تصمیم گرفته شود که به‌طور مثال 40روز تعطیل باشیم تا از وضعیت قرمز به زرد برسیم باز تصمیم‌گیری راحت‌تر است تا اینکه هفتگی اعلام می‌کنند. به‌عنوان کارگردان هر روز با درماندگی از خواب بیدار می‌شوم و نمی‌دانیم چه باید بکنیم. وقتی با مدیریت مرکز هنرهای نمایشی هم صحبت می‌کنیم آنها استدلال خود را بیان می‌کنند و به هیچ نتیجه‌ای دست پیدا نمی‌کنیم.»
دومینوی وحشتناک
عاج در ادامه با عنوان این مطلب که برخی از کارها مثل پژوهش تئاتر و نمایشنامه‌نویسی می‌توانند در این وضعیت کرونا به کارشان ادامه دهند اما آنقدر بی‌برنامگی وجود دارد که این حوزه نیز کاری از پیش نمی‌برد، ادامه می‌دهد: «به‌طور مثال در فراخوان جشنواره تئاتر فجر هیچ راهکار و ایده جدیدی برای وضعیت دیده نشده؛ با یک فراخوان دم‌دستی روبه‌رو هستیم که در آن درایت و دقتی دیده نمی‌شود و این وضعیت فقط شامل جشنواره تئاتر فجر نیست. گروتسک عجیب و غریبی است. این روزها همه یک حرف تکراری و اما درست می‌زنند. چرا همه جا فعالیت دارند اما تئاتر تعطیل است. سالن‌هایی که با رعایت حداکثری پروتکل‌ها می‌توانند فعالیت کنند و می‌کنند.» کارگردان نمایش «کمیته نان» در ادامه به تناقض‌های پیچیده در تصمیم‌گیری‌ها اشاره می‌کند و اینکه کسی نمی‌داند در این روزها چه‌کسی باید پاسخگو باشد و چه‌کسی مسئول است. عاج وضعیت کلی کشور را بغرنج دانسته و معتقد است: همه‌‌چیز مانند بازی دومینو به هم مرتبط بوده و نبود یک تکلیف مشخص و درماندگی باعث شده که وضعیت این روزهای کشور وحشتناک شود.
کسی مسئولیت تئاتر را قبول نمی‌کند
اوشان محمودی از دیگر کارگردانان جوانی است که قرار بود، نمایش «پینوکیو» را روی صحنه ببرد. محمودی معتقد است اگر وزارت ارشاد پیگیری مصرانه‌ای داشته باشد، برخی از مشکلات گروه‌های نمایشی حل می‌شود. این کارگردان به همشهری می‌گوید:« در کشور ما وضعیت پاسخگویی به صفر رسیده و هیچ‌کسی قبول مسئولیت نمی‌کند. در همین ماجراهای اخیر هیچ‌کس پیگیر کارگروه‌هایی که همینطور بلاتکلیف مانده‌اند، نیست و بعد موضوع اجرای آنلاین را مطرح می‌کنند؛ درصورتی که اصلا زیرساخت‌هایش را نداریم. حتی اگر داشتیم، آیا آن زیرساخت‌ها را رایگان در اختیار منِ دانشجو قرار می‌دهند؟ معلوم است که نمی‌دهند!»
یکی از مشکلات گروه‌های نمایشی هماهنگ کردن بازیگران برای اجرا و هزینه‌هایی است که قبل از آغاز اجرا دارند؛ گروه‌هایی که به‌خاطر تعطیلی‌ها نمی‌توانند بنا به شرایط کاری کنار هم بمانند و اگر هم باشند امکان پذیرش کار در سینما را نخواهند داشت. محمودی با اشاره به وضعیت گروه خود توضیح می‌دهد: «بازیگرم سر سریال بود و به ناچار از تعداد اجراها کم کردم. قرار بود 27مهر شروع به اجرا کنیم. 24ساعت پیش از جلسه فنی‌مان، گفتند اجراها برای یک هفته تعطیل شده است. همان روز قرار بود سایت فروش را باز کنیم که باز نکردیم. قرار شد خبر بدهند و خبری نشد؛ جز 3 هفته تعطیلی که معلوم نیست تا کی ادامه پیدا کند. این، بلاتکلیفی به گروه‌های تئاتری وارد می‌کند، همین الان با اینکه پول بازیگران را پرداخته‌ام، 30میلیون ضرر می‌کنیم. به چه دلیل دارم اجرا می‌کنم وقتی هیچ سودی هم ندارد.»
آینده مبهم برای صنف نمایش
کهبد تاراج هم از دیگر کارگردانانی است که قرار بود در تئاتر شهر نمایش «یاماها» را روی صحنه بیاورد؛ نمایشی با 3 بازیگر، اما تعطیلی سه هفته‌ای باعث شده این گروه هم مانند دیگر گروه‌ها در بلاتکلیفی به سر ببرند و کسی پاسخگوی آنها نباشد.
تاراج به همشهری می‌گوید: «نمی‌دانم چرا این فشار روی صنف تئاتر و سینما است. با این حال وضعیت سینما بهتر از تئاتر است چرا که وقتی سالن سینما باز شود تماشاگر فردای روز تعطیلی می‌تواند به تماشای فیلم برود، اما این روند بازگشایی در تئاتر یک تا دو هفته زمان می‌برد؛ چرا که باید گروه باز کنار هم جمع شوند و بلیت فروشی صورت بگیرد. هم‌اکنون ما از هفته بعد و تصمیم‌گیری‌ها بی‌خبر هستیم و نمی‌دانم اگر این روند تا پایان سال ادامه پیدا کند چه باید بکنیم.» تاراج به وضعیت صنفی و سکوت خانه تئاتر نیز اشاره می‌کند و اینکه کسی پیگیر وضعیت تئاتری‌ها نیست. وی می‌گوید: «به این شکل اعلام تعطیلی، تمام برنامه‌ریزی‌ها را از بین می‌برد و گروه‌های نمایشی با توجه به اجرایی که هر شب دارند و هزینه‌ای که دارند متضرر می‌شوند. این خسارت فقط مادی نیست بلکه باعث تضعیف روحیه بازیگران و گروه نمایش می‌شود.»
مدیری که کرونا گرفت
در این هیاهو و درماندگی خبر مبتلا شدن قادر آشنا، مدیر مرکز هنرهای نمایشی به ویروس کرونا فضایی را در میان تئاتری‌ها ایجاد کرده، تئاتری‌هایی که یک زمان چشم امیدشان به مرکز هنرهای نمایشی بود؛ اما به‌نظر دیگر هیچ امیدی برایشان باقی نمانده است. هر چند مرکز هنرهای نمایشی نیز عنوان می‌کند در تلاش برای تامین و حمایت از گروه‌های نمایشی بوده است. تامین پول همیشه مشکل مرکز هنرهای نمایشی بوده و هست. بخشی از بودجه سال جاری به مرکز هنرهای نمایشی تزریق شده و البته بخش عمده آن صرف بدهی‌های سال گذشته شده است. هرچند آشنا با آمدنش که همزمان با فراگیری کووید- 19بود توانست تا حدودی بدهی‌ها را پرداخت کند، اما همچنان و به رسم دیرینه مرکز هنرهای نمایشی بدهکار است. برای تعطیلی‌ها نیز مرکز هنرهای نمایشی عنوان می‌کند که چاره‌ای جز پیروی از قوانین ندارد و دولت و وزارت ارشاد در این تصمیم‌گیری دخالتی ندارند بلکه تصمیم به تعطیلی سالن‌ها از سوی استانداری هر شهر صادر می‌شود. اما به‌نظر می‌رسد برای دفاع از تئاتر باید کفش آهنین به پا کرد؛ تا حداقل خواسته گروه‌های نمایشی که اعلام درست تعطیلی است؛ برآورده شود. در این میان به‌نظر می‌رسد خانه تئاتر هم به‌عنوان یک صنف هیچ قدمی برنمی‌دارد و این درماندگی و استیصال در تئاتر امروز کشور کاملا مشهود است.
یک نامه غیررسمی
بیش از ۱۲۰ فعال جوان حوزه تئاتر طی نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل هنرهای نمایشی خواستار رسیدگی به شرایط فعلی تئاتر و فعالیت‌های تئاتری شدند: در این بیغوله تاریک اجتماعی و اقتصادی، در این روزهای سخت‌گذر و بی‌تکرار که بودنمان را آمارِ مرگ تراز می‌کند، بی‌حرفِ اضافی آنچه بیشابیش جلوه می‌کند رخوت و گریز و کمبود است. بی‌حضوری و انزوا ما را به سیاهچاله کور «تعلیق» وامی‌گذارد و محافظه‌کاری و انفعال، صورت نمادین خشونت را پنهان می‌کند. تئاتر، هنر جمعی رو به افولی که توانش در حضور است، حالا در پی تنهایی‌ها و تاریکی‌ها کم‌جان و بی‌فروغ شده و آنچه بیش از پیش در این ۸ ماه اخیر رُخ عیان کرده بی‌کفایتی مدیران تئاتر است؛ مدیرانی که نه در گرفتن حق و حقوق تئاتری‌ها قدمی برداشته‌اند و نه در حمایت از احوال نامراد این روزهای این قشر. امضای این نامه غیررسمی، توسط گروه‌های نمایشی فعال و مستقل، تأیید شخص یا گروه خاصی نیست و تنها به نفع هنر تئاتر خواهد بود.
در این نامه گروه‌های نمایشی خواهان بازگشایی مجدد اجراهای تئاتر شدند و همچنین در بخشی عنوان شده درصورت بازگشایی مجدد از طرف منابع معتبر و موثق به مخاطبان تئاتر این اطمینان داده شود که در فضای تماشاخانه با وجود ماسک و ضد‌عفونی کردن سالن و فاصله‌گذاری و ظرفیت ۵٠درصدی بلیت‌فروشی این ویروس منتقل نخواهد شد.
در بخش دیگر نامه آمده: «اجرای تئاتر در یک هفته یا ۲ هفته شکل نمی‌گیرد و هزینه‌های تولید تنها معطوف به دوره اجرا نیست. تمرین تئاتر از ٣ماه تا یک سال متغیر است و در طول تمرین اجاره پلاتو و خورد و خوراک و رفت‌وآمد نیز دخیل است.»
