گفت‌وگوی اختصاصی ایران‌آرت با کیهان کلهر: می‌خواهم کنسرت‌هایم رایگان برگزار شود
صابر محمدی: با کیهان کلهر، پیش از اجرای شنبه‌شبش با «جاده ابریشم» حرف می‌زنم؛ حواسم هست که ساعتی به آغاز اجرا مزاحمش نباشم اما با مهربانی می‌گوید که اندکی وقت دارد تا با هم حرف بزنیم و...
ایران‌آرت، صابر محمدی: کیهان کلهر این روزها در حالی همراه با رفقایش از این سو و آن سوی جهان در قالب گروه بین‌المللی «جاده ابریشم» در آمریکا روی صحنه می‌رود که اخیرا عنوان مرد سال موسیقی جهان در سال 2019 را طی رویداد وومکس کسب کرده است. بازگشت او به اجراهای صحنه‌ای «جاده ابریشم» حالا یادآور سال‌های درخشان فعالیت جادوگر کمانچه در قالب این گروه است؛ یادآور موفقیت‌های جهانی اهالی «جاده ابریشم» همراه با کیهان کلهر که به دو بار نامزدی دریافت مهم‌ترین جایزه موسیقی در جهان یعنی گرمی و یک بار هم به دریافت آن انجامیده است. تور کنسرت‌های «جاده ابریشم» در شهرهای مختلف آمریکا شامل هفت اجراست که تا کنون پنج کنسرت از این میان روی صحنه رفته است و دو کنسرت دیگر نیز در این هفته برگزار خواهند شد. پس از آن تور کنسرت‌های اروپایی کیهان کلهر این بار همراه با بهنام سامانی نوازنده تنبک آغاز خواهد شد. این کنسرت‌ها از یازدهم بهمن ماه در فرانکفورت آغاز می‌شود و بیست‌ودوم بهمن‌ماه در مونیخ به پایان می‌رسد. در این میان دوباره شاهد برپایی تور کنسرت‌های «شهر خاموش» در تهران و شهرستان‌ها هم خواهیم بود.
با کیهان کلهر، ساعتی پیش از اجرای شنبه‌شبش با «جاده ابریشم» حرف می‌زنم؛ مدتی است گزارش مفصلی نوشته‌ام که مساله‌اش بیست سال همکاری و رفاقت کیهان کلهر و حسین علیزاده است؛ این گزارش، چهل لحظه از این بیست سال را روی نوار زمانی مفصل بررسی کرده است. منابع‌ام برای سال‌های دورتر کم و مخدوش است و او که لطف کرده و گزارش را خوانده، نکاتی را اصلاح و یادآوری می‌کند و سپس فرصتی پیش می‌آید که درباره تور کنسرت‌های این شب‌ها در آمریکا و تور کنسرت‌های «شهر خاموش» که این بار نیز با همراهی کوارتت مینیاتور در ایران اجرا خواهد شد چند سوالی بپرسم. حواسم هست که ساعتی به آغاز اجرا مزاحمش نباشم اما با مهربانی می‌گوید که اندکی وقت دارد تا با هم حرف بزنیم و بعد باید آماده شود تا خودش را از هتل به محل اجرا در گرینویل کارولینای جنوبی برساند. از جزئیات اجراها با «جاده ابریشم» می‌گوید و این‌که این بار سودای چه قصه‌ای آنها را به این تور کشانده است.
[کیهان کلهر و وو مان نوازنده ساز پیپا در گروه «جاده ابریشم» این روزها در تور آمریکا]
زبانی کامل برای ارتباط با گذشته و آینده جهان
به یادداشتی که اخیرا در ایران‌آرت نوشته‌ام، اشاره می‌کنم؛ یادداشتی که در آن گمانه‌زنی کرده‌ام که اهالی وومکس و داوران دیگر جایزه‌ها که کیهان کلهر را مورد توجه قرار می‌دهند، علاوه بر خلق و انتشار آلبوم‌های او، بر توسعه ایده‌های موسیقیایی‌اش با اصرارش بر اجراهای متعدد صحنه‌ای در نقاط مختلف جهان نیز ناظر هستند. با چنین گمانه‌ای موافق است و می‌گوید: «طبعا این اجراها در این سال‌ها به چشم آنها هم آمده است. البته خودشان در توضیح دلایل اهدای این جایزه به مواردی چون ایجاد زبانی برای ارتباط با همه مردم دنیا اشاره کرده‌اند. متن توضیح‌شان را می‌توانم برای‌تان بفرستم». می‌گویم البته متن را پیش از این ترجمه و منتشر هم کرده‌ایم. این‌که در آن متن آمده: «برای کیهان کلهر که کمانچه صدای اوست. او هنگامی که می‌نوازد انگار زبانی کامل ایجاد کرده تا با سراسر مردم دنیا از گذشته دور تا آینده ارتباط برقرار می‌کند. کیهان کلهر در طول زندگی حرفه‌ای خود با بهترین نوازندگان تمام نقاط ایران همکاری و موسیقی اقوام کردستان، خراسان و دیگر شهرها را مورد مطالعه قرار داده است. کیهان کلهر با موزیسین‌های دیگر فرهنگ‌ها نیز به زبان موسیقی گفت‌وگو کرده که از آن جمله می‌توان به شجاعت حسین‌خان از هند، یویوما و گروه بین‌المللی جاده ابریشم، اردال ارزنجان از ترکیه، تریو رامبرانت از کشور هلند، تومانی دیاباته از مالی، گروه بروکلین رایدر و کوارتت کرونوس اشاره کرد. او به همه این صداها اجازه می‌دهد تا صدای او را فراگیر کنند».
وومکس؛ حتی مهم‌تر از گرمی
نام کیهان کلهر تا کنون پنج بار بین نامزدهای دریافت جایزه گرمی مطرح شده است؛ دو بار همراه با حسین علیزاده، محمدرضا و همایون شجریان، دوبار با گروه «جاده ابریشم» [که یکی از این دفعات به دریافت جایزه هم منتهی شده] و یک بار هم اثر خودش با شجاعت حسین‌خان با عنوان «غزل [یک]». اما حالا او پس از دریافت عنوان مرد سال موسیقی جهان جهان در سال 2019 از رویداد وومکس، به ایران‌آرت می‌گوید وومکس را حتی از گرمی جدی‌تر می‌پندارد: «وومکس حتی از جایزه گرمی هم برای من مهم‌تر است. همواره از حضور در این رویداد لذت برده‌ام. این رویداد، در حوزه موسیقی جهانی بسیار معتبر است و اعضایش، تلاش‌های گسترده هنرمندان را برای توسعه موسیقی ملل به‌خوبی و با دقت رصد می‌کنند».
اجرای رایگان «شهر خاموش» در ایران
سال هزاروسیصدونودوهشت اگر برای مخاطبان کیهان کلهر در دیگر نقاط جهان سال وومکس و اجراها با «رامبرانت تریو» و «جاده ابریشم» بوده، برای مخاطبان داخلی، سال گستردن «شهر خاموش» به پهنای جغرافیای ایران بوده است. او در این سال بارها در تهران و شهرستان‌ها، اثر ماندگارش یعنی «شهر خاموش» را با همراهی گروه جوان «کوارتت مینیاتور» روی صحنه برده است؛ اتفاقی که قرار است در زمستان پیش رو دوباره تکرار شود اما این بار این تکرار همراه است با نوعی از تازگی که می‌تواند خبر مهمی باشد. او می‌خواهد چند کنسرت در این تور به صورت رایگان برگزار شود. این‌جاست که مطمئن می‌شویم برگزاری تورهای متعدد موسیقی برای کلهر، تبدیل به ایده‌ای محوری مبتنی بر توسعه موسیقی خوب و رساندن آن به گوش تعداد هر چه بیشتری از مردم شده است. انگار او آمده است تا با این گزاره کلیشه‌ای اما مسلط را که موسیقی او و امثال او مخاطب بسیارخاص را راضی نگه می‌دارد و صرفا برای خواص تولید و اجرا می‌شود، یک‌تنه مبارزه کند. نمی‌دانم آیا می‌شود به آماری دست یافت که در همین مدت اخیر چندهزارنفر به تماشا و شنیدن «شهر خاموش» با آن فضای سنگین‌اش نشسته‌اند، اما این را می‌دانم که چنین عددی کاملا قاعده دراقلیت‌بودن مخاطبان چنین موسیقی‌ای را در هم می‌شکند.
شنیده‌ام که می‌خواهد تور تازه و شاید پایانی «شهر خاموش» را طی کنسرت‌هایی رایگان پیش ببرد. تایید می‌کند اما می‌گوید: «این ایده‌آل من است و دوست دارم که چنین اتفاقی بیفتد. اگر به من باشد دوست دارم این اتفاق برای همه کنسرت‌هایم بیفتد. منتها من فقط یک سر قضیه هستم. برگزارکننده‌ها و میزبانان ما هم باید از چنین ایده‌ای استقبال کنند. در کنسرت‌هایی که زمستان آینده در تهران و شهرستان‌ها برگزار خواهیم کرد می‌خواهیم چند اجرا به صورت رایگان شکل بگیرد. حالا هم منتظر هماهنگی‌ها در این باره هستم. مثلا برگزارکننده باید سالن‌هایی پیدا کند که بپذیرند به صورت رایگان در آن‌جاها کنسرت برگزار شود. برای من مطلوب است و همه تلاشم را در این مدت برای این امر خواهم کرد، اما همان‌طور که گفتم اجرای چنین ایده‌ای نیازمند همکاری همه‌جانبه است».
«شهر خاموش» با دانه‌های برف
نخستین بار اسفندماه هزاروسیصدوهشتادوهفت بود که چشم جهان به «شهر خاموش» روشن شد. آلبوم همراه با یک کوارتت زهی آمریکایی با نام «بروکلین رایدر» اجرا و ضبط شد و در همه این سال‌ها با نوازنده‌های بروکلین رایدر و چند نوازنده دیگر که در ضبط استودیویی حاضر بودند و نیز با هنرمندانی دیگر چون یویوما بارها این‌جا و آن‌جای جهان روی صحنه رفت اما برای اجرا در ایران همه این سال‌ها را منتظر ماند تا همین فروردین‌ماه امسال. این بار گروهی جوان از ایران کلهر را همراهی می‌کردند.
[کیهان کلهر و کوارتت مینیاتور در تور کنسرت‌های امسال «شهر خاموش»]
می‌خواهم لحظاتی پیش از آغاز کنسرت «جاده ابریشم» زیادی وقت استاد را نگیرم، می‌پرسم که آیا امکان برپایی تور کنسرت «شهر خاموش» در ایران با حضور گروه اصلی یعنی کوارتت بروکلین رایدر منتفی است؟ می‌گوید: «بعید می دانم با توجه به مشکلات بتوانیم چنین کاری بکنیم. هر چند معتقدم برای اجرای موسیقی‌ای که خلق شده، گروه اصلی و فرعی مطرح نیست و مهم رسیدن آن موسیقی به گوش مردمی است که در کنسرت‌ها حاضر می‌شوند».
از حرف‌هایش این‌طور برمی‌آید که از همراهی کوارتت ایرانی مینیاتور با اجراهای تور کنسرت «شهر خاموش» راضی بوده است: «بچه‌های توانایی هستند. استقبالی هم که از این کنسرت‌ها در ایران به عمل آمد نشان‌دهنده این است که آنها هم کارشان را بسیار خوب انجام داده‌اند».
ایران دوباره با «شهر خاموش» التهابی خواستنی را تجربه خواهد کرد؛ برای کسب چنین تجربه‌ای باید منتظر بمانیم تا دانه‌های برف آرام‌آرام از آسمان تهران و ایران سرازیر شوند... «شهر خاموش»، زمستان دوباره میهمان ایران است.
