لیلی گلستان مانند اوریانا فالاچی/ از برچسب آقازادگی تا نعمت حقیقی، فخری گلستان و فروغ فرخزاد
لیلی گلستان، مترجم، مجموعه‌دار و مدیر گالری گلستان، در تازه‌ترین گفتگوی خود درباره پدرش ابراهیم گلستان، مادرش فخری گلستان و همسر سابقش نعمت حقیقی صحبت‌هایی را مطرح کرده و به هجمه‌هایی که پس از سخنان درباره فروغ فرخزاد به وجود آمده واکنش نشان داده است.
ایران آرت: زهرا عواطفی‌نژاد در خبر جنوب نوشت: زنی جسور چون اوریانا فالاچی که با بسیاری از معیارهای ستاره های شیشه ای امروزی فرسنگ ها فاصله دارد و آشنایی با سیمای او را بیش از هر چیز مرهون ترجمه محکم لیلی گلستان هستیم. لیلی گلستان عضو کانون نویسندگان ایران است، دارنده نشان شوالیه نخل طلای آکادمیک و زنی که آن اتوبیوگرافی اش در تداکس تهران بیش از هر چیز به ما این تلنگر را می زند که می شود زن بود و موفق بود و خود ساخته اما به سایه این و آن آویزان نشد .
گفت و گوی خبرجنوب با لیلی گلستان نیز بیش از هر چیز معرف چهره زنی است که خودش را از زیر سایه ها و نام ها بیرون کشیده و در قامتی مستقل قد علم کرده است. مشروح این گفت و گو از نظرتان می‌گذرد:
همواره در مصاحبه هایتان در کنار این که خانم فخری گلستان را در مقام مادر ستوده اید؛ نقدهایی وارد کرده اید به سنتی بودن ایشان و از او به عنوان یک همسر و یک مادر کاملاً سنتی یاد کرده اید که نسبت به خودش بی تفاوت بود. این سنتی بودن از نظر شما به چه معناست و چه فاکتورهایی از این سنتی بودن شما را به نقد واداشته است؟
من معتقدم که هر کسی قبل از هر چیز باید به خودش و به خواسته های خودش احترام بگذارد و فداکاری های زیاده از حد نکند. مادر من در قبال شوهر و دو فرزندش زیادی فداکار و از خود گذشته بود و من این را دوست نداشتم .دوست می داشتم که برای دل خودش هم کاری بکند که نکرد .
آیا این نقد شما می تواند ریشه در تحمل بیش از حد و صبوری فخری گلستان داشته باشد و این که آن زندگی را که شما برای خود انتخاب کردید را او ترجیح نداد و یک زندگی مشترک را با همه آسیب هایش ادامه داد؟
زندگی مشترک از نظر من باید توازن داشته باشد . هردو باید زحمت بکشند و هردو باید از زندگی و لحظه‌هایش لذت ببرند. تحمل کردن یک زندگی مشترک از خیانت کردن بدتر است. تحمل یک وضعیت نابه سامان کار درستی نیست. تو به دنیا نیامده ای که هر لحظه زجر بکشی و تحمل کنی و ادامه بدهی.این توهین به زندگی است. تو باید ارضای خاطر داشته باشی و از زندگی ات که هدیه خداوند است لذت ببری و برای بهتر شدنش بکوشی. وقتی مدام درحال تحمل کردن باشی دیگر نمی توانی شاکر باشی و این اصلا درست نیست.
همسر شما نعمت حقیقی، فیلمبرداری بود که در بسیاری از برترین فیلم های ایرانی جا پای محکمی از خود به جا گذاشت و جدایی شما از ایشان هرگز سبب نشد که در مصاحبه‌ای بخواهید جایگاه انسانی و حرفه ای او را خدشه دار کنید. این گسستن بیشتر حاصل رقم خوردن چه شرایطی بود؟ آیا این برگرفته از همان نگاهی است که دو انسان می توانند برای هم حرمت داشته باشند اما بودنشان در کنار هم بیشتر از این آسیب زننده خواهد بود؟
بله دو انسان می توانند عاشق همدیگر باشند ولی نتوانند زیر یک سقف زندگی کنند و ادامه زندگی می تواند همان تحمل کردن باشد. پس از هم جدا بشوند و به دوست داشتن و دوست داشته شدن ادامه بدهند و حرمت همدیگر را نگهدارند، خیلی متمدنانه تر و انسانی تر است . کاری که من کردم و واقعا خیرش را هم دیدم .
تعریفی که شما از یک زن امروزی دارید چیست؟ بسیاری نقش محو و بسیار کمرنگ زنان در عرصه سیاست را به عنوان معیاری در عدم رسیدن زنان به جایگاه واقعی خود می دانند، نظر شما در این باره چیست؟ آیا گرایش و درخشش زنان در عرصه هنر به این معنا نیست که این حوزه بیشترین فضا را برای ابراز وجود آن ها فراهم کرده است؟
زن امروزی باید زنی صاحب رأی، صاحب نظر و آزاده باشد. باید زنی باعرضه و فعال و جست و جو گر و کنجکاو باشد. باید برای زندگی بهتر و فرهنگ بیشتر بکوشد .باید مدیر و باتدبیر باشد. چاره ساز و مشکل گشا باشد. متاسفانه دختران ما شاید پنج درصدشان این چنین باشند و باقی ول معطل اند! و این باعث تاسف است .
سخنرانی به یاد ماندنی شما در تداکس تهران که البته خیلی ها را هم تحت تاثیر قرار داد یک اشاره به یادماندنی داشت به فراز و نشیب های زندگی شما به ویژه در روزهای پس از جدایی از همسرتان و شرایط دشوار جنگ. در آن سخنرانی شما به زمانی اشاره می کنید که در اداره ارشاد آن زمان در رفت و آمد بودید و سرانجام یکی از مسئولان خطاب به شما می گوید برو مردت را بیاور! این جمله برای بسیاری از زنان در شرایط رسیدن به بن بست آشناست. شاید کمتر زنی باشد که این جمله را شنیده باشد و در خود نشکسته باشد. لیلی گلستانِ آن روز با آن اشک هایی که ریخت و با آن دوندگی هایی که توانش را گرفت چگونه روی پای خودش ایستاد؟ چه می توانید از تجربه آن روزها برای زن هایی بگویید که همچنان در هزارتوی نگاه های جنسیتی گرفتارند؟
باید برای خواسته ات مبارزه کنی و بجنگی. وا ندهی و تسلیم زور و بلاهت دیگران نشوی. من وقتی به عقب بر می گردم می بینم هیچ جایی در زندگی ام تسلیم زور نشده ام. فعلا همه ما تحت فشار زور داریم زندگی می کنیم که این یک مسئله کلی و اجتماعی است اما در زندگی خصوصی بهتر است زور را تاب نیاوریم و برای رسیدن به اهدافمان کوشا باشیم .یادم می آید وقتی کودکستان می رفتم هرروز یک پسر همکلاسی ام موهایم را می کشید و من را هل می داد و من هم هر بار گریه می کردم . بعد از چند بار که این اتفاق افتاد آمدم و برای مادرم تعریف کردم. مادرم گفت وقتی موهایت را کشید توهم یکی بزن توی سرش!!! فردا تا موهایم راکشید یکی زدم توی سرش و افتاد زمین! و از فردا تا من را می دید مثل سگ از من فرار می کرد! و همین شد واکنش من برای زور شنیدن! برای تمام عمر!
این که عده ای موفقیت شما را مرهون تلاش‌های پدرتان دانسته و پیشرفت شما را گالری گلستان به واسطه آثار ارزشمندی می دانند که پدرتان گرد آورده بود تا چه حد مورد قبول شماست؟
ببینید وقتی فرزند آدم معروفی باشید و بخواهید مستقل وارد اجتماع شوید همیشه اولش سخت است .من وقتی اولین کتابم یعنی «زندگی جنگ و دیگر هیچ» را ترجمه کردم خیلی ها گفتند پدرش برایش ترجمه کرده تا دخترش معروف شود. خنده دار بود چون آن زمان پدرم ایران نبود و اصلاً خبر از ترجمه کردن من نداشت. بعد مگر پدرم بیکار بود که بنشیند و به اسم من کتاب به این قطوری را ترجمه کند. من فقط خندیدم و محل به این حرف های صد تا یک غاز آدم های احمق نگذاشتم و کارم را کردم و آرام آرام دهان ها بسته شد! به من یاد داده شده بود که برای حرف مردم پشیزی قائل نشوم. نه تعریف و نه تکذیب. متاسفانه در این مملکت تا بخواهید آدم حقیر و بخیل و حسود زیاد است. پس باید در این کارزار لباس آهنین بر تن کنی و با یک یا علی وارد گود شوی! من در کمال خودخواهی هرروز برای خودم اسپند دود می کنم .
وقتی شما در تداکس به سخت گیری های بی اندازه ابراهیم گلستان اشاره می کنید، از بیان سایر موارد صرف نظر می کنید. این که سایه زن دیگری به نام فروغ تا چه اندازه می توانست بر این روابط بین فردی در محیط خانوادگی شما تاثیر داشته باشد؟
نه اشتباه برداشت کردید. سخت گیری را اشکال ندانستم استبداد را بر نمی تابیدم و تحقیر را. سخت گیری در تربیت فرزند لازم است. من خودم هم مادر سخت گیری بودم اما بچه‌هایم را حقیر نمی شمردم. مستبد بودن و طرف را حقیر شمردن کار درستی نیست و مخرب است. پدرم آدم موظف و متعهد و زحمتکشی نسبت به خانواده بود و هیچ از ما دریغ نکرد اما ای کاش این قدر خودخواه و زورگو نبود .
از برنامه های گالری گلستان در این روزگار کرونایی بگویید. آیا برنامه ای هنری در پیش دارید و به طور کل برای حمایت از هنرمندان برنامه ای پیش رو دارید؟
گلستان: از اسفند ٩٨ به دلیل کرونا گالری تعطیل شد وتا اردیبهشت ٩٩ بیکار بودم. بعد تصمیم گرفتم یک مسابقه نقاشی با عنوان کرونا و قرنطینه برای بچه های زیر ده سال در فضای مجازی و از طریق سایت گالری گلستان بر پا کنم و استقبال بسیار زیاد بود. بچه ها در خانه بودند و شروع کردند به نقاشی کردن. بعد شهرداری تهران پیشنهاد داد که جوایزی می دهد و کتاب از نقاشی ها چاپ می کند و یک دیوار را هم در شهر تهران اختصاص می دهد به نقاشی های برنده جایزه. خیلی خوشحال شدم و قرار است در بهار امسال کتاب و دیوار باهم رونمایی شوند! این چنین بود که با کارآیی فضای مجازی آشنا شدم و شروع کردم در سایت به برگزاری نمایشگاه نقاشی و استقبال بسیار عجیب بود و فروش پشت فروش و تا آخر پاییز ١٤٠٠ وقت نمایشگاه آنلاین داده ام. تا کرونای لعنتی از بین نرود، من گالری را باز نمی کنم و نمایشگاه آنلاین را ادامه خواهم داد .
آیا ترجمه جدیدی در دست انتشار دارید؟
بله در دوران کرونا کتاب فوق العاده ای ترجمه کردم که فعلا اسمش را نمی گویم تا به وقتش!
زندگی جنگ و دیگر هیچ از معدود کتاب‌های غیر داستانی است که همچنان به مدد ترجمه محکم و بی نقص آن در فهرست پرمخاطبین است. چه شد که در سن جوانی به انتخاب این کتاب دست زدید آیا این انتخاب به واسطه پذیرش روحیات اوریانا فالاچی بود یا فضای عریان و بی واسطه‌ای که از جنگ به تصویر می کشید؟
زندگی جنگ و دیگر هیچ را به دلیل عشقی که به فالاچی و مردم ویتنام داشتم ترجمه کردم و با استقبال عجیبی که از آن شد راه مترجم شدن برایم باز شد و پنجاه سال است که ادامه می دهم! از خبرنگاری و از جسارت فالاچی خوشم می آمد. در بحبوحه جنگ ویتنام هم بودیم و کتاب به روزی بود .
واکنش شما به برچسب های آقازادگی که به ویژه از جانب طیفی خاص به شما زده می شود چیست؟ به ویژه آن چه در سریال آقازاده آن هم به شکلی کاملا واضح و شعاری به آن پرداخته شد؟
در مورد آقا زادگی و خانم زادگی و این خزعبلات، از این گوش می شنوم و از آن گوش به در می کنم و ککم هم نمی گزد فقط دلم برای این آدم های حقیر و بدبخت می سوزد.
چه حالی دارد که لیلی گلستان باشید و بانویی خود ساخته اما بتوانید این هجمه های چند وجهی را چه از جانب سیاست ورزان و چه از جانب مدعیان هنر و ادبیات تحمل کنید؟
چه حالی دارد؟ حال خوب! همیشه گفته اند وقتی مورد هجمه قرار می گیری بدان که موفقی! همیشه هم گفته اند حسود هرگز نیاسود!لبخند می زنم. همین !
و در سئوال آخر شما هر گاه درباره فروغ اظهار نظری کردید واکنش های شدید و گاهاً آزار دهنده ای در فضای مجازی به همراه داشته است . پاسخ شما به این افراد چیست؟
لیلی گلستان: فقط لبخند.
