نیما، اخوان و دولت‌آبادی از کتب درسی حذف شدند؟/ پشت پرده یک خبر جنجالی
در روزهای گذشته اخباری مبنی بر حفظ برخی از شاعران برجسته معاصر از کتب ادبیات فارسی در مدارس شنیده میشد، اما این خبر تا چه اندازه صحت دارد؟
ایران آرت: جام جم نوشت: این روزها همه به ادعاهایی مبنی بر حذف آثار برخی شاعران و داستان‌نویسان از کتاب‌های درسی واکنش نشان می‌دهند، بی‌آن‌که صحت این ادعاها را بررسی کرده باشند. زیر پوست این ادعاها واقعا چه خبر است؟
ماجرا آن‌طور که تنورش را داغ کرده بودند نبود؛ البته دیگر عادت کرده‌ایم که کاربران شبکه‌های اجتماعی اول داغش کنند و بعد بروند سراغ این‌که اساسا خود تنور چه بهره‌هایی از حقیقت برده است. لابد شما هم این روزها درباره‌اش شنیده‌اید. این‌که می‌گویند افتاده‌اند به جان کتاب ادبیات فارسی سال‌های متوسطه دوم یا همان دبیرستان خودمان و یکی‌یکی شاعران معروفی چون نیما یوشیج و هوشنگ ابتهاج را قلع و قمع کرده‌اند. می‌گویند آثار هرچه شاعر و قصه‌نویس جریان‌ساز و تاثیرگذار بوده را از این کتاب‌ها حذف کرده‌اند. می‌گویند غزل "در این سرای بی‌کسی" هوشنگ ابتهاج، غزل "جوانی" رهی معیری، شعر "مادر" ایرج‌میرزا، دو شعر "مهتاب" و "داروگ" نیما یوشیج، شعر "به کجا چنین شتابان" محمدرضا شفیعی‌کدکنی و شعر "باغ بی‌برگی" مهدی اخوان ثالث، داستان‌هایی از غلامحسین ساعدی، بزرگ علوی، اُ.هنری و محمود دولت‌آبادی، حکایت معروف "موسی و شبان"، بخش‌هایی از خاطرات محمدعلی اسلامی ندوشن و... را از کتاب‌های درسی ادبیات فارسی حذف کرده‌اند. البته فهرستی که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود طولانی‌تر از اینهاست.
در این میان، واکنش‌ها هم جالب توجه است. یکی از کاربران از این حذف‌ها به "نسل‌کشی فرهنگی" تعبیر کرده، دیگری تیتر زده: "وقتی از شکاف نسلی و نداشتن خاطره مشترک نسلی حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم"، آن یکی در آمده که "رباعیات خیام حذف شد لابد اشعار تتلو اضافه شد". عده‌ای هم بسیار ذوق (جو؟)زده شلوغش کرده‌اند که: "وقتشه به بچه‌ها تو خونه درس بدیم" و "هر روز بر این تصمیم که بچمو مدرسه نفرستم مصمم تر می‌شم". این ماجرایی است که هر چند وقت یک‌بار در فضای مجازی تکرار می‌شود. مردم عادت پیگیری اخبار از رسانه‌های رسمی را از دست داده‌اند و فراتر از این در شبکه‌های اجتماعی کمتر کسی به دنبال حقانیت اخبار منتشرشده است. این فضا، یک‌سره تبدیل به فضایی برای واکنش‌نشان‌دادن شده است و هر روز از تعداد کسانی که جز واکنش شتاب‌زده به دنبال حقیقت خبرها هم می‌روند کم می‌شود.
اما این کاربران در رابطه با ادعاهای مطرح‌شده مبنی بر حذف این همه محتوا از کتاب‌های ادبیات فارسی در مقطع متوسطه دوم، چه اشتباهی کردند؟ در این گزارش رفته‌ایم سراغ کتاب‌های درسی تا ببینیم ماجرا دقیقا از چه قرار است. فقط پیش از خواندن گزارش، این را بدانید که ما مطلقا در موضع دفاع از مولفان کتاب‌های درسی نیستیم و نقدهایی هم به گزینش و چینش درس‌های مرتبط با ادبیات فارسی در کتاب‌های دوره‌های متوسطه اول و دوم وارد می‌دانیم، اما اینجا صرفا بحث بر سر این است که ادعاهای پراکنده کاربران شبکه‌های اجتماعی چه بهره‌ای از حقیقت برده است. فقط به ادعاهایی پرداخته‌ایم که دچار اشتباه هستند؛ بخش‌هایی از این ادعاها هم صحت دارند.
امسال تغییر کرده؟
جنجال بر سر خبر سوخته
ادعا: در کتاب‌های ادبیات فارسی سال تحصیلی 99-98 تغییرات بسیاری رخ داده از جمله حذف بسیاری از متون و نام‌ها
حقیقتِ ماجرا: در کتاب‌های ادبیات فارسی سال تحصیلی جاری هیچ تغییری نسبت به چند سال گذشته اعمال نشده است. تغییرات مربوط به طرح تغییر نظام آموزشی است که از 13 سال پیش کلید خورده و طبعا یکی از بروز و ظهورهای تغییر نظام آموزشی، تغییر کتاب‌های درسی و از جمله تغییر در کتاب‌های ادبیات فارسی در سطوح مختلف است. مثلا می‌گویند داستان "هدیه سال نو" از اُ.هنری امسال حذف شده است، این در حالی است که از حذف این داستان از کتاب ادبیات، دقیقا ده سال می‌گذرد.
عمده این تغییر نیز مبتنی بر اجرای طرحِ کاهش حجم کتاب‌ها بوده و نه تغییر محتوا، هر چند تغییراتی هم در محتوا رخ داده است. آنچه حالا در شبکه‌های اجتماعی در این رابطه به عنوان خبر داغ دست‌به‌دست می‌شود، خبری است بسیار سوخته و مربوط به سال‌های گذشته.
کم شدند یا حذف؟
جنجال بر سر خبر ناقص
ادعا: می‌گویند شعرهای مهدی اخوان ثالث و نیما یوشیج حذف شده‌اند.
حقیقتِ ماجرا: شعر "باغ بی‌برگی" مهدی اخوان ثالث و شعر "مهتاب" نیما یوشیج از کتاب‌ها حذف شده اما همچنان آثار دیگری از این دو شاعر بزرگ در کتاب‌ها هست. بنابراین، از تعداد آثار مربوط به آنها کم شده است.
حذف شدند یا جایگزین؟
جای تو خالی نیست...
ادعا: می‌گویند نام و آثار محمدرضا شفیعی کدکنی و ایرج میرزا از کتاب‌ها حذف شده است.
حقیقتِ ماجرا: درست‌تر است که بگوییم شعرهایی از کدکنی و ایرج میرزا با شعرهایی دیگر از این دو شاعر جایگزین شده است؛ شعر "قلب مادر" از ایرج میرزا حذف و شعر دیگری از او در کتاب گنجانده شده. همین اتفاق برای کدکنی افتاده: شعری از او حذف و با شعر دیگری از او با آغاز "ای مهربان‌تر از برگ" که با صدای محمدرضا شجریان در خاطرها هست جایگزین شده است.
سیاسی‌ها حذف شدند؟
لطفا کمی سهرابش را کم کنید!
ادعا: درس‌هایی با مضامین آزادی‌خواهانه از کتاب‌ها حذف و در عوض، شاعرانی که به لحاظ سیاسی کم‌خطرترند مثل سهراب سپهری، در کتاب‌ها تقویت شده‌اند.
حقیقتِ ماجرا: این ادعا از سه لحاظ درست نیست؛ یک این‌که شعرهایی با این مضامین در کتاب باقی مانده‌اند از جمله داستان "کاوه آهنگر" و شعر "دماوندیه" و دوم این‌که یکی از اعتراضی‌ترین شعرهای تاریخ ادبیات فارسی یعنی غزلی با آغازِ "هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد" از سیف فرغانی به کتاب‌ها اضافه شده است. و سوم این‌که جایگاه سهراب سپهری نه‌تنها در کتاب‌های ادبیات فارسی مدرسه تقویت نشده، بلکه حتی اثری از او، یعنی شعر "صدای پای آب" حذف شده است.
ملی‌گراها حذف شدند؟
لطفا کمی شاهنامه‌اش را زیاد کنید!
ادعا: از حجم آثار ملی‌گرایانه در کتاب‌های درسی ادبیات فارسی کاسته شده است.
حقیقتِ ماجرا: نه‌تنها هیچ حذفی در این رابطه صورت نگرفته، بلکه با وجود حفظ شعرهایی ملی‌گرایانه از نظام‌الدین وفا، ابوالقاسم لاهوتی، عارف قزوینی و فرخی یزدی، هم داستان "گردآفرید" از شاهنامه فردوسی به کتاب اضافه شده و هم داستان "گذر سیاوش از آتش" که مدتی از کتاب‌ها حذف شده بود به سر جایش بازگشته است.
منزوی‌اش کو؟
بیشتر هم شده!
ادعا: اگر بنا بر تغییرات جدید قرار بر به‌روزرسانی محتوا بوده است، چرا در تغییرات جدید نام و اثری از حسین منزوی، غزل‌سرای نوگرا اضافه نشده است؟
حقیقتِ ماجرا: در کتاب فارسی پایه دوازدهم، نه‌تنها به نام حسین منزوی اشاره شده، بلکه بخشی از یک غزل او هم نقل شده است.
