گفتگو با برنده جایزه نجیب محفوظ / مسائل زیادی در ادبیات عرب مغفول مانده‌اند
برنده جایزه نجیب محفوظ در سال 2018 مقصود خود را از نوشتن این رمان روشنایی بخشیدن به امور از یادرفته در تاریخ عرب عنوان کرده است.
ایران آرت: زمانی که امیمه الخمیس، نویسنده سعودی، اولین رمانش را با عنوان "دریایی‌ها" منتشر کرد موفقیتی به دست آورد که انتظارش را نداشت. با این‌همه انتشار رمان "مسیر شبانه درناها در شهرهای عتیق" او را در مسیر درست و صحیح یک رمان‌نویس قرار داد؛ مسیری که به برنده شدن جایزه نجیب محفوظ در سال 2018 منتهی شد.
به گزارش ایبنا، وقایع و حوادث رمان"مسیر شبانه درناها در شهرهای عتیق" در قرن 4 هجری می‌گذرد؛ دوره‌ی که تجربه فکر اسلامی در آن به پختگی رسید. بانوی نویسنده سعودی در مصاحبه اخیرش با روزنامه الخلیج درباره رمان اخیرش و موضوعات دیگر مطالبی را عنوان کرده که می‌خوانیم.
آیا مقصود اصلی شما از نوشتن این رمان ثبت آن دوره از تاریخ بود؟
رمان وظیفه‌اش مستندسازی نیست. بلکه کارش مشاهده دقیق اوضاع اجتماعی و صحبت درباره به حاشیه رانده‌شدگان و آن چیزی است که مسکوت مانده است. تاریخ رسمی را پیروزمندان نوشته‌اند؛ در حالی که رمان امور غایب و از یادرفته در تاریخ را رصد می‌کند و این همان چیزی است که مقصود من از نوشتن این رمان بود. چرا که مسائل مغفول خلاقانه در ادبیات عرب بسیارند. می‌خواستم از این طریق روشنایی بر آن‌ها ببخشم. شاید دوباره آن ماجراها محل پرسش قرار گیرد.
چطور به زبان رمانی که وقایع آن مربوط به قرن 4 هجری است رسیدید؟
خب به زبان کلاسیک متوسل شدم و سعی کردم استواری و متانت آن تا حدی باشد که با زبان حال نیز همخوانی داشته باشد. من شیفته کلمات هستم و آن‌ها را مانند توپ‌های رنگارنگی می‌بینم که در هوا شناورند و هرآنچه بخواهم از میان آن‌ها برمی‌چینم. ماجراجویی‌های من با زبان زیاد است و هرگز به پایان نمی‌رسد.
برخی از منتقدان این رمان را تصویری از مسائل فرهنگی و سفر فکری تلقی کرده‌اند. نظر شما چیست؟
خب دلیلش این است که مسائل فرهنگی بسیاری در ضمن آن آمده که در آن دوران در جریان بود که در راس آن جدال علوم عقلی و نقلی در آن برهه است. تجربه تفکر عقلانی که به ظهور فلاسفه معروفی مثل ابن هیثم، کندی ابن رشد منجر شد.
آیا انسان باید بهای دانش و معرفت را بپردازد؛ همان‌طور که قهرمان رمان شما که برنده جایزه نجیب محفوظ شد پرداخت؟
در اسطوره یونانی زمانی که پرومتئوس رمز آتش را می‌دزدد و به بشر اعطا می‌کند، بهای سنگینی را برایش می‌پردازد و معرفت و دانش را مادامی که به صید انسان درمی‌آید باید بهایش را پرداخت. در این رمان نیز قهرمان داستان متعارف‌ها را به چالش می‌کشد و از خلال ماجراجویی‌ها به سوی ناشناخته‌ها می‌‌رود و در طی این مسیر ماجراجویانه است که هزینه سنگینی را می‌پردازد. از سوی متحجرانی که هیچ گونه تغییری را بر نمی‌تابند و آن را به زیان امتیازات محرزشان می‌دانند. همین امر موجب طرح پرسش‌های متعدی در رمان می‌شود.
عمر رمان در کشورهای عربی کوتاه است و تا این لحظه هیچ رمان بزرگی که بتوان آن را شاهکار نامید نوشته نشده برعکس شعر که قرن‌های طولانی میراث این سرزمین‌ها بوده. دلیل آن را در چه می‌بینید؟
شعر عربی تنها یک ماجراجویی زبانی نیست؛ بلکه هویت است. فرزند دختری از نسل و نژاد وادی عبقر در فلات نجد؛ اما رمان درعصر حاضر توانسته گوی سبقت نوشتار را از شاعر برباید و بر دایره خوانندگان خود بیفزاید و آثار بیشتری منتشر کند.
