رویایی که واقعیت شد

نخستین اسکار اصغر فرهادی در آخرین روزهای سال ٩٠ آن روی سکه سینمای ایران را به جهانیان عرضه کرد.

«گذشته» قهرمان سال ٩٢

اما «گذشته» فرهادی در سال ٩٢، سینمای ایران را به دنیا یادآور شد. این فیلم در بیش از ٢٠ رقابت بین‌المللی حضور یافت که مهم‌ترین دستاورد آن جوایز بهترین بازیگر زن و کلیسای جهانی جشنواره فیلم کن بود. همان سال شهرام مکری نخستین تجربه سینمای حرفه‌ای خود را کارگردانی کرد و توانست تحسین علاقه‌مندان به سینما را در جشنواره‌های جهانی برانگیزد. «ماهی و گربه» به خاطر محتوای خلاقانه‌اش جایزه ویژه بخش افق‌های جشنواره فیلم ونیز را نصیب مکری جوان کرد. علاوه بر آن این فیلم در جشنواره‌هایی چون لیسبون پرتغال، فیلم دوبی، فیلم استانبول، فریبورگ سوییس، بلد استونی و هانوی ویتنام خوش درخشید و موفق به دریافت جایزه شد.

درخشش لیلا حاتمی

سال ٩٣ اما سال حضور سینماگران ایرانی میان داوران بین‌المللی بود. خبر انتصاب لیلا حاتمی به عنوان داور جشنواره فیلم کن در کنار بزرگانی چون سوفیا کاپولا رویدادهای سینمای ایران را تا مدت‌ها تحت‌الشعاع قرار داد. در همین سال اصغر فرهادی به عنوان رییس هیات داوران جشنواره آسیا پاسیفیک و رییس هیات داوران بخش جریان‌های نو جشنواره فیلم بوسان انتخاب شد و تهمینه میلانی نیز رییس هیات داوران نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم اربیل شد. علاوه بر اینها نیکی کریمی نیز سال ٩٣ شانس حضور در جشنواره فیلم ادینبورگ را آن هم به عنوان رییس هیات داوران، داشت.

در بخش جوایز بین‌المللی نیز سینمای ایران کارنامه قابل قبولی را از خود به جا گذاشت و فیلم‌های «آخرین زمستان»، «برف روی کاج‌ها» و «زندگی مشترک آقا و خانم محمودی» در جشنواره فیلم اربیل به ترتیب جوایز بهترین فیلم، بهترین کارگردان و بهترین بازیگر زن و همچنین بهترین مونتاژ را به دست آوردند. رضا درمیشیان نیز در جشنواره فیلم شانگهای سه جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و جایزه «وینسنت وارد» را برای فیلم «عصبانی نیستم» از آن خود کرد. فیلم «دلتنگی‌های عاشقانه» رضا اعظمیان در جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره جهانی فیلم فیلیپین، مستند «نینجای ایرانی» مرجان ریاحی جایزه ویژه هیات داوران و «فرزند چهارم» وحید موساییان جایزه اول بخش مسابقه فیلم‌های بلند جشنواره بغداد را گرفتند. «با دیگران» ناصر ضمیری هم در جشنواره بمبئی جایزه بهترین فیلم و «ملبورن» نیما جاویدی نیز چهار جایزه از دو جشنواره فیلم گیخون و ماردلپلاتا دریافت کردند. جشنواره آسیا پاسیفیک نیز در همان سال جایزه بهترین فیلمنامه‌اش را به جاویدی داد و جایزه ویژه این جشنواره هم به رخشان بنی‌اعتماد و جایزه نپک هم سهم درمیشیان جوان اعطا شد.

کم‌فروغی در سال ٩٤

سال ٩٤ معاونت بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی از حضور ایران در ١٠٣ جشنواره جهانی خبر داد. این آمار نسبت به سال‌های ٩٢ و ٩٣ موفقیت چندانی برای سینمای ایران به شما نمی‌آمد. با این همه دست سینمای ایران در این سال هم از جوایز بین‌المللی خالی نماند و مهتاب کرامتی برای بازی در فیلم «اشباح» داریوش مهرجویی از جشنواره فیلم ایمجین ایندیا اسپانیا موفق به دریافت جایزه شد. همچنین امیر عزیزی کارگردان «موقت» جایزه ویژه هیات داوران جشنواره فیلم‌های مدیترانه‏ای ایتالیا و احمد رمضان‌زاده کارگردان «حکایت عاشقی» دو جایزه بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه بخش پانوراما هفته فیلم خانه آسیا را از آن خود کردند. «پدر آن دیگری» یدالله صمدی برنده جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر کودک از جشنواره بین‌المللی فیلم کودک هند شد و «تا آمدن احمد» صادق صادق دقیقی نیز جوایز جنگ و صلح و رُز سبز برای فیلم بلند با پیامی جهان شمول از جشنواره فیلم جیپور هند به دست آورد. سال ٩٤ اما جشنواره فیلم کرالای هند به پاس یک عمر فعالیت هنری به داریوش مهرجویی جایزه داد و از او قدردانی کرد.

درخشش ابدی فرهادی

سال ٩٥ اما سینمایی‌ترین سال دولت یازدهم است. در این سال «فروشنده» قهرمان بدون رقیب سینمای ایران بود که هم داوران جشنواره کن را مرعوب خود کرد و هم رای بهترین فیلم غیرانگلیسی آکادمی اسکار را به نام خود زد. فرهادی با تازه‌ترین ساخته خود ابتدای سال ٩٥ نخل طلای بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد و شهاب حسینی هم به عنوان بهترین بازیگر این جشنواره، فصل تازه‌ای در الفبای بازیگری سینمای ایران باز کرد. «فروشنده» در ادامه نمایش‌های بین‌المللی خود، موفق به دریافت جوایزی از جشنواره‌های فیلم مونیخ، جشنواره جهان سینمای آمستردام، جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، جشنواره جهانی فیلم پارسی استرالیا، جشنواره فیلم اولان‌باتور مغولستان، جشنواره بین‌المللی فیلم وایادولید، فستیوال سمینسی اسپانیا، جشنواره فیلم بمبئی و... شد. اما سال ٩٥ تنها به نام اصغر فرهادی نبود. رضا میرکریمی هم در همین سال با فیلم «دختر» حضور موفقی در عرصه بین‌المللی داشت. جایزه بهترین فیلم، بهترین بازیگر مرد و جایزه فدراسیون سینماگران روسیه از جشنواره فیلم مسکو از جمله این جوایز بود. این فیلم همچنین جایزه طاووس طلایی بهترین فیلم و طاووس نقره‌ای بهترین بازیگر مرد چهل و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم گوا در هند را هم دریافت کرد. جوایز «دختر» به همین جا ختم نشد. میرکریمی با این فیلم در بلژیک موفق به کسب چهار جایزه از جمله جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی «عشق» شد. این فیلم جایزه بزرگ این رویداد سینمایی را از آن خود کرد و فرهاد اصلانی نیز برای بازی در این فیلم به عنوان بهترین بازیگر مرد جشنواره انتخاب شد. فیلم «دختر» همچنین دو جایزه «CinéFemme» و جایزه کنفدراسیون بین‌المللی سینمای هنر و تالیف را از این رویداد سینمایی در بلژیک دریافت کرد. از جمله فیلم‌های موفق سال ٩٥ در عرصه بین‌الملل می‌توان به «نفس» نرگس آبیار اشاره کرد. این فیلم در جشنواره شب‌های سیاه تالین استونی موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شد. جشنواره‌ای که در آن «دوئت» نوید دانش هم سهم داشت و توانست دو جایزه بهترین فیلم اول و جایزه نتپک (شبکه ارتقای سینمای آسیا و اقیانوسیه) را کسب کند. این جشنواره‌ها و جوایز اما همه سهم سینمای ایران از عرصه‌های بین‌المللی در چهار سال گذشته نیست.

نادیده گرفتن سینمای مستند و فیلم کوتاه در موفقیت‌های جهانی سینمای ایران، به دور از انصاف است اما اشاره به همه این درخشش‌ها حدیث مفصلی است که در این متن نمی‌گنجد. نمی‌توانیم بگوییم در این سال‌ها سینمای ایران حضور پررنگ‌تری در عرصه‌های جهانی داشته یا اینکه تنها به آمار کمی حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی ببالیم. اشاره به این جوایز و رقابت‌ها نشان می‌دهد مدیران فرهنگی در سال‌های اخیر به اهمیت حضور سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی پی برده‌اند و شرایط این حضور بیش از همیشه فراهم شده است.