پاسخ منیژه حکمت به ادعای بعضی از زنان سینما / مشکل از خودشان است
کارگردان فیلم "جاده قدیم" درباره مشکلات زنان و نحوه مقابله با آن در جامعه صحبت کرده است.
ایران آرت: منیژه حکمت را به‌عنوان سینماگری با دغدغه‌های زنانه می‌شناسیم، او امسال هم با «جاده قدیم» یکی دیگر از دغدغه‌های جامعه یعنی زنان آسیب‌دیده از تجاوز را به تصویر کشیده است.
این کارگردان در سالنامه روزنامه شرق به‌طور ملموس‌تر از مشکلات زنان و نحوه مقابله با آن در جامعه سخن گفته است.
در طی سال‌هایی که کار، فعالیت و حضور اجتماعی داشتید، چقدر با تبعیض و خشونت جنسی در محیط کار و زندگی روبه‌رو شده‌اید؟ و چطور با آن مقابله کرده‌اید؟
همان‌طور که می‌دانید، جنسیت بحث ظریفی است و نوع برخورد با تجاوز جنسی یا خشونت جنسی، شعاع بزرگی را دربرمی‌گیرد. بخشی مربوط به بحث تجاوز است که خود من سال‌ها درباره آن تحقیق کرده‌ام، به‌خصوص برای فیلم جدیدم «جاده قدیم». این مسئله خیلی دردناکی بود و به این نتیجه می‌رسیدیم که هیچ امنیت و پناهی وجود ندارد.
برای خود شما این اتفاق‌ها افتاده است؟
نه؛ برای من این موضوع اتفاق نیفتاده است؛ چون به دلیل کارم، نوع برخوردم به خصوص زمانی که پشت صحنه کار می‌کردم، فرمی را که از خودم ارائه می‌دادم که این اجازه را نمی‌داد. شاید من دوست داشتم لباس دیگری بپوشم یا به عنوان یک زن آرایش کنم، اما اجتناب می‌کردم. هرچند با تمام اصولی که رعایت می‌کردم، باز هم نمودهایی داشت. سعی می‌کردم حیطه کاری و اطرافم را با نشانه‌هایی مشخص کنم که نشان دهم تا خودم دوست نداشته باشم، نمی‌توانید درون دایره‌ای که دور خودم کشیده‌ام، پا بگذارید.
البته، باز هم متأسفانه اتفاق می‌افتاد و نوع برخورد و واکنش من هم روشن بود، پنهان نمی‌کردم، همان‌جا اعتراض می‌کردم. این واقعیتی است که جامعه بیماری داریم، متأسفانه این تربیت و فرهنگ برای مردان جا نیفتاده است که اجازه این رفتارها را ندارند.
شاید این سؤال فرعی باشد، اما این رفتارها چقدر به ظاهر فرد ربط دارد؟
سال‌ها قبل در راه رفتن به دفتر، ماشینی که دنبال من آمده بود خراب شد و من کنار اتوبان ایستاده بودم. ظاهرم هم بسیار ساده بود، اما واکنش ماشین‌های گذری برایم سؤال‌برانگیز شد. ماشین‌های مختلفی بوق و چراغ می‌زدند. این اتفاق حتی دستاویزی شد که فیلم مستندی بسازم.
شما کارتان را قبل از انقلاب شروع کردید. چطور چنین نیازهایی در حال‌و‌هوای انقلاب وجود نداشته است؟
انقلاب با خودش معضلات اجتماعی هم می‌آورد. نسل ما، نوع ازدوا‌ج‌هایمان که سنتی یا سیاسی بوده، دورانی را سپری می‌کنند و به دریافت‌های دیگری از جهان می‌رسند.
اول انقلاب چطور؟
اصلا نبود. تا سال 60، 61 اصلا جنسیت برای کسی معنی نداشت؛ همکار و هم‌عقیده بودیم. با هم کار می‌کردیم، کوه می‌رفتیم و درس می‌خواندیم. قبل از انقلاب که اصلا معنا نداشت. یادم نمی‌رود سال دوم دبیرستان بودم، حجاب هم نبود، همه خیلی راحت لباس می‌پوشیدند، اما مثلا دختری که با پسرها دوست شده بود، طرد می‌شد؛ چون این رفتار یک تابو بود.
بارها شنیده‌ایم بازیگرها و فعالان سینما می‌گویند اگر تن به روابطی ندهیم، با ما قرارداد بسته نمی‌شود.
من به این افراد می‌گویم اشکال از خودشان است؛ چون به دفاتر ناشناخته می‌روند و می‌خواهند با افراد ناشناخته کار کنند. در کجای سینمای اصیل ما، در میان کسانی که ریشه دارند، چنین رفتارهایی را شاهد بوده‌ایم و هستیم؟ همه خانواده دارند، محترم هستند و بسیار به خانواده سینما تعصب دارند. این روابط از جایی مخدوش می‌شود که افرادی براساس پول وارد این حرفه می‌شوند و تمام مسئله‌شان این است که رابطه‌ای را با یک بازیگر خانم داشته باشند و تصور می‌کنند همه حاضر به این کار هستند.
در حالی که اگر ما صمیمی هستیم، به دلیل خانواده‌بودنمان است؛ نه این که به فلان آقازاده اجازه دست‌درازی بدهیم. باورشان نمی‌شود اصلا حق این کار را ندارند. فکر می‌کنند با استفاده از ابزار قدرت و پول می‌توانند، اما تصور اشتباهی دارند. این‌ها چه کسی هستند و از کجا می‌آیند؟ در حال حاضر ما 90 درصد تهیه‌کننده‌ها را نمی‌شناسیم، نمی‌دانیم از کجا و با چه تفکری آمده‌اند. بی‌تردید خانواده سینما یکی از سالم‌ترین خانواده‌هاست و سالم‌ترین گروه‌های اجتماعی در این خانواده وجود دارند.
شما می‌گویید ناشناخته، اما شاید در این میان وقتی از تعرضات صحبت به میان بیاید، نام افراد بزرگی هم مطرح شود.
این‌طور وقت‌ها، باید با صدای بلند بگویند تا موجی راه بیفتد. کسی که برای یک نقش دودقیقه‌ای تن به این کارها می‌دهد، لیاقتش همان است؛ وگرنه می‌تواند اعلام کند. مگر در آمریکا این اتفاق نمی‌افتد؟
اما بعد از چندین سال بازگو می‌شود.
اما تکلیف روشن می‌شود.
آنجلینا جولی وقتی اعتراف به تعرض کرد که یک هنرپیشه شناخته شده بود. وقتی دختری نوجوان از شهرستان به عشق بازیگر شدن آمده و مشکلی برایش پیش آمده، چه کار باید بکند؟
باید اعلام کند. همه ما می‌توانیم با صدای بلند هر نوع رفتار غیرمتعارفی را فریاد بزنیم. هر تعرض اجتماعی به اشکال مختلف را باید با صدای بلند اعلام کنیم.
