دل دیوانه فرمان آرا و نصیریان

عجیب نیست که علی نصیریان، با بهمن فرمان آرا پیش از این تجربه همکاری نداشته‌اند؟

در یای خزر آرام‌تر از هر روز دیگری است. مرغان دریایی که در ایام اخیر کمتر لب ساحل آمده‌اند، حالا نزدیک‌تر از همیشه‌اند. در آسمان نیز، ابرها چنان پراکنده‌اند که گویی زمستان در واپسین روزهای دی، بهار را انتظار می‌کشد. در روزی که رامسر میزبان یکی از بزرگان فرهنگ و هنر ایران- علی نصیریان- شده، همه چیز در سکون و آرامش و زیبایی است. بیست و شش روز از فیلمبرداری «دل دیوانه» نهمین ساخته بهمن فرمان‌آرا در شمال ایران گذشته و در آغاز بیست و هفتمین جلسه فیلمبرداری، روز سه‌شنبه بیست‌و هشتم دی ماه، استاد علی نصیریان میهمان این گروه است تا نقش کوتاه اما کلیدی خود را ایفا کند.

حالا نه خبری از نم و رطوبت است و نه بارانی در راه؛ همه چیز در اعتدال کامل است و به سامان. بناست یکی از سکانس‌های پراهمیت فیلم تازه فرمان‌آرا با حضور علی نصیریان رقم بخورد. علی نصیریان روز قبل‌ از فیلمبرداری به رامسر رسیده و با فرمان‌آرا که حالا دیگر نه فقط کارگردان، که بازیگر نقش مقابل او نیز هست، دورخوانی کرده‌اند و پس از تبادل ایده‌ها و پیشنهادات، به نظرات مشترک رسیده و به تحلیل نقش پرداخته‌اند.

با اینکه حضور نصیریان در این فیلم کوتاه است، اما نقشی کلیدی دارد، او ایفاگر نقش «هوشنگ» است، صمیمی‌ترین دوست طاهر. وقتی از نصیریان می‌خواهیم درباره این نقش توضیحی بدهد، تنها به همین توصیف کوتاه بسنده می‌کند: «من هرگز عادت ندارم درباره نقش‌هایم توضیحی دهم. فقط می‌توانم بگویم نقش یکی از دوست‌های صمیمی طاهر که نویسنده مشهوریست را بازی می‌کنم.» اما این هوشنگ کیست؟ او دوست طاهری است که حالا میان توهمات ذهنی‌اش سرگردان شده. هوشنگ نیز نویسنده است؛ با خصوصیاتی تقریبا مشابه طاهر پر از دلشدگی و شیدایی، پرشور و خستگی‌ناپذیر. جملاتی که در فیلم نیز از او می‌شنویم حکایت از همین احوالات دارد: دو نویسنده که بعد از سال‌ها به هم برسند، از چه حرف خواهند زد؟

نمی‌دانیم و باید تا زمان اکران منتظر بمانیم اما حرف‌های دو نویسنده پس از دیدارِ سالیان، باید شنیدنی باشد. از همین روست که حرف‌های‌شان، می‌شود یکی از نقاط عطف فیلم و ماجراساز. ساعاتی فرمان‌آرا و نصیریان مقابل دوربین فرشاد محمدی قرار می‌گیرند و ملاقات دو دوست در حوالی پلاژ لیدوی رامسر، جایی در میان جنگل‌های خزان‌دیده، در جوار ساحل نیلگون و آرام خزر رقم می‌خورد.

نصیریان از همین تجربه خیلی کوتاه هم ‌بسیار راضی و مسرور است. وقتی بعد از اتمام کارش از او می‌پرسیم تجربه همکاری با آقای فرمان‌آرا در «دل دیوانه» چه‌طور بود؟ بی‌درنگ می‌گوید: «در «دل دیوانه» تجربه‌ای عالی، هرچند کوتاه داشتم. من پیش‌تر ارادت ویژه‌ای خدمت آقای فرمان‌آرا داشتم و وقتی با ایشان در همین یکی دو روز کار در «دل دیوانه» بیشتر آشنا شدم، ارادتم نیز بیشتر شد و این همکاری برایم خیلی مطلوب بود.»

اما عجیب نیست که بازیگری نامدار همچون علی نصیریان، با کارگردانی درجه یک پیش از این تجربه همکاری نداشته‌اند و حالا بعد از این همه سال به هم رسیده‌اند؟ دلیل این تاخیر در همکاری را که می‌پرسیم، نصیریان پاسخ می‌گوید: «هرگز پیش نیامده بود. یعنی دعوتی از سمت ایشان هرگز نداشتم وگرنه حتما بازی می‌کردم.» فیلمسازی مثل بهمن فرمان‌آرا چه ویژگی‌ای دارد که حتی وقتی از بازیگری همچون نصیریان برای بخش کوتاهی از فیلمش دعوت به کار می‌کند، او این دعوت را می‌پذیرد؟

نصیریان می‌گوید: «هنرمندی مثل بهمن فرمان‌آرا، هنرمند فرهنگساز است. من به خاطر فرهنگ و منش اوست که دعوتش را
- هرچه که باشد، حتی کوتاه- می‌پذیرم. شخصیت، پرسونالیته و فرهنگی که او دارد، کارهایی که پیش از این برای هنر و فرهنگ این مملکت کرده است، همه و همه چنان احترام‌آمیز هستند که مرا وادار می‌کند تا دعوتش را هرچه که باشد بپذیرم. من برای منزلت و جایگاه او چنان احترام قائلم که دعوت او را با کمال میل می‌پذیرم، حتی وقتی این دعوت برای یک سکانس کوتاه است، من خودم را موظف می‌دانم که حتما تمکین کنم برای اینکه به قدری این فرد برای من و نه فقط برای من، که برای جامعه من ارزشمند است که بی‌شک از او تمکین می‌کنم.

همیشه خودم را موظف به تمکین از بزرگان می‌دانم. بهمن فرمان‌آرا مردی بافرهنگ، مطلع، روشنفکر و آگاه است. او به سینما نیز مسلط است و سینما را چنان می‌شناسند که هرکسی که میل و اشتیاقی به سینما دارد، از او و خواسته‌اش پیروی می‌کند، من هم از این قاعده مستثنا نیستم. نگاه و فرهنگ و طرز فکر او طوری است که برای من احترام بسیاری دارد. این احترام موجب می‌شود حتی اگر برای یک نقش کوتاه‌تر از این هم از من دعوت به کار کنند، من با کمال میل دعوت‌شان را بپذیرم.»

علی نصیریان در سینمای ایران نقش‌های ماندگار، کم ایفا نکرده است. او با اغلب کارگردانان بنام سینما و تئاتر سابقه همکاری دارد. ازاو می‌پرسیم: «شما در سینمای ایران با همه کارگردان‌های شاخص کار کردید، در زمره کارگردانانی که تجربه همکاری با آنها را داشتید مثل علی حاتمی، ناصر تقوایی و... بهمن فرمان‌آرا برای‌تان چه جایگاهی دارد؟ تمایز این شخصیت‌ها برای شما در چیست که می‌گویید حتی برای بازی در یک سکانس کوتاه هم از ایشان تمکین می‌کنید؟» و می‌شنویم: «متاسفانه فرصت همکاری وسیعی با آقای فرمان‌آرا برایم فراهم نشد که به تمام جزییات و نکته‌سنجی‌ها و ظرافت کار ایشان واقف شوم، در حالی که با کارگردان‌هایی مثل تقوایی و حاتمی و مهرجویی و حتی جوان‌ترها و نسل‌های بعدی، همکاری‌های طولانی‌تری داشتم و امکان ارزیابی بیشتری برایم وجود داشت.

الان نمی‌توانم از تمایز شخصیت آقای فرمان‌آرا در مقام کارگردان، با دیگر کارگردانان حرف بزنم. اساسا مقایسه هم لزومی ندارد. هرکسی در جایگاه خودش، برای من ارزش ویژه خودش را دارد و در این بین، بهمن فرمان‌آرا نیز برایم جایگاه خیلی ویژه و به خصوصی دارد که دلایلش را نیز عرض کردم.» اما علی نصیریان، ستاره‌ای است که ثابت کرد حتی می‌توان در هشتاد و چند سالگی هم درخشان‌تر شد، همان طور که او با ایفای نقش بزرگ‌آقا در «شهرزاد» بیش از پیش درخشید.

اما این بازیگر پس از «شهرزاد» و پیش از ایفای نقش در «دل‌دیوانه» به چه کار مشغول بوده؟ می‌گوید: «یک کاری با آقای شیخ‌طادی داشتم با عنوان «امپراتور جهنم» که آن تجربه هم تجربه‌ای مطلوب بود و متفاوت از خیلی از کارهایی است که انجام دادم.» تجربه بازی‌های درخشان او بر صحنه تئاتر، همین اواخر در یکی از کارهای هادی مرزبان و در نمایش «هفت شب با میهمان ناخوانده در نیویورک» به کارگردانی فرهاد آییش در تالار وحدت و سالن اصلی تئاتر شهر نیز خاطرات دلنشینی برای علاقه‌مندان به هنر نمایش رقم زد. اما آیا دیگر بنا نیست او را بر صحنه تئاتر ببینیم؟

«فعلا نه. بعد از بازی در «تانگوی تخم مرغ داغ» هادی مرزبان دیگر کاری نکردم. » اما آیا تمایل دارید دوباره روی صحنه تئاتر بیایید؟ «تمایل و علاقه دارم اما امکاناتش را ندارم. کار تئاتر دیگر برایم مقدور نیست. با این ترافیک و هوای آلوده خیلی دشوار است که هر شب از ساعت ٥ عصر توی خیابان باشم و خودم را به مرکز شهر برسانم و به تئاتر بیایم.» با این حال، حضور حتی کوتاه و تک‌سکانسی بزرگ‌آقای هنر ایران، برای دوستداران‌شان مغتنم است و بسیاری از علاقه‌مندان سینمای ایران، منتظرند تا ببینند او در تازه‌ترین ساخته بهمن فرمان‌آرا چه نقشی ایفا کرده، هوشنگ کیست و حضورش چه تاثیری بر سرنوشت طاهر
«دل دیوانه» دارد...