چرا شهرهای ایران مجسمه ای از تناولی ندارد؟/ غرش شیرهای پرویز تناولی

تناولی: شیرهای من در این سال‌ها خیلی تحول پیدا کردند. شیرهای من روز به روز بزرگ‌تر شدند و سال پیش من بزرگترین شیرم را ساختم. من ساخت این شیرها را در سال‌های گذشته گسترش دادم و در پانزده سال گذشته بیشترین شیر را ساختم که بزرگترین آن‌ها با وزن سه تن و در ابعاد سه متر در 2 است که هنوز نمایش داده نشده است. در واقع بسیاری از این آثار برای اولین بار است که به نمایش در می‌آید. من حدود چهل اثر را از مجموعه‌داران ایرانی و چندین اثر را از مجموعه‌داران خارجی قرض کرده‌ام و در کنار این آثار که مجموعه 120 قطعه هستند 27 قطعه از سه هزار سال پیش یعنی از زمان هخامنشیان تا به امروز نیز وجود دارد.

ایران آرت : نمایشگاه "پرویز تناولی و شیرهای ایران" ظهر دوشنبه 29 خرداد ماه با حضور پرویز تناولی ، علی محمد زارع سرپرست موزه هنرهای معاصر ، محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌ها، جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران، بهزاد حاتم کیوریتور نمایشگاه برگزار شد.

پرویز تناولی با یک ایده نو هنر خود را ریشه‌یابی می‌کند

علی محمد زارع در ابتدای این نشست گفت: بدون شک نمایشگاه آقای تناولی یکی از بهترین و دیدنی‌ترین نمایشگاه‌های موزه هنرهای معاصر است.

او ادامه داد: آثار استاد تناولی و دیگر آثاری که قرار است در این نمایشگاه ارائه شوند نگاهی فراگیر به سال‌ها تفکر در حوزه ادبیات و فلسفه است و ما این نمایشگاه و برگزاری آن در موزه را ارج می‌نهیم.

در ادامه این نشست محمدرضا کارگر گفت: استاد تناولی مثل همیشه در این نمایشگاه نیز یک ایده نو را ارائه و هنر خود را ریشه‌یابی  کردند که یک هنرمند ایرانی همیشه به گذشته خود وابسته است و در متن تمدن خود ریشه دارد و هر اثری که خلق می‌کند در چهارچوب این تمدن شکل گرفته و بر ما بود که به تجلی این باور کمک کنیم و خوشبختانه موزه ملی ایران هم همکاری کرد تا آثار بسیار با ارزشی را فراهم و به موزه هنرهای معاصر منتقل کنیم.

او ادامه داد: این آثار در کنار آثار آقای تناولی در حقیقت بیان واقعیتی است تا مردم بتوانند یک نگاه را از گذشته‌های دور تا به امروز مشاهده کنند. این یک همکاری خوب بین موزه ملی ایران، موزه هنرهای معاصر و موزه استاد تناولی است.

مدیرکل امور موزه‌ها عنوان کرد: ما کمک می‌کنیم تا تمام ایده‌های جدید بتواند شکل بگیرد و ما برای برپایی این نمایشگاه با تمام موزه‌های سطح کشور و حتی موزه‌های شخصی و سازمان میراث فرهنگی که اعلام آمادگی کرده بودند برای شکل گرفتن ایده‌های نو آثارشان را به امانت بدهند، رایزنی کردیم و خوشحالیم که اتفاق قرار است رخ بدهد.

این نمایشگاه رویای پنجاه ساله من است

پرویز تناولی هنرمند مجسمه‌ساز ، در ادامه این نشست گفت: برگزاری این نمایشگاه یکی از رویاهای پنجاه ساله من بوده است، یعنی از زمانی که با فرهنگ شیر آشنا شدم و بعد از آن که به منابعی برخورد کردم و دیدم که شیر چه ریشه عمیقی در فرهنگ ایران دارد.

او ادامه داد: من در این پنجاه سال هیچ‌گاه از تحقیق کردن درباره شیر فروگذار نکردم و به هر موزه و مکانی که رفتم به دنبال منابعی می‌گشتم که در این باره تحقیق کنم. این منابع چاپ شده هیچ‌گاه جنبه عملی پیدا نکرده بود و من از سه سال پیش به این فکر افتادم که باید عملی شود.

این هنرمند مجسمه‌ساز گفت: شیر در فرهنگ ایرانی و در نمادهای باستانی و آئینی ما، در شمایل حضرت علی (ع)، شیر و ذوالفقار، شیر و حسنین(ع)  و در پرده‌های مساجد و تکیه‌ها یک عنصر اصلی است و حیف بود که این گنجینه از نظر جوان‌های ما پنهان بماند.

تناولی گفت: من هرچه دارم و هر برداشتی که از هنرم کردم از منابع این کشور است و این‌قدر این کشور از نظر فرهنگی غنی است که هنوز به سطح کار نرسیدم چه برسد به عمق کار و شیر در حقیقت یکی از این منابع است. ما در اسناد تاریخی و فرهنگی دو نماد داریم که از هزاران سال قبل هنوز در فرهنگ‌مان باقی مانده است.یکی شیر است و دیگر سرو سهی و این دو نماد ، نمادهایی جاودانه هستند و هیچ فرهنگ کهنی نیست که چنین نمادهای مستمر و دائمی داشته باشد.

او اظهار داشت: این نمایشگاه در نوع خودش منحصر به فرد است چرا که تا به حال در هیچ کشوری به نمایش در نیامده  و نمایش آثار من و برخی آثار باستانی و تاریخی به صورت توامان خود اتفاقی بدیع است.

تناولی مثل یک پالایشگاه فرهنگی عمل می کند

بهزاد حاتم کیوریتور این نمایشگاه نیز در ادامه این نشست گفت: این نمایشگاه به دلیل آن که تنها یک نمایشگاه هنری نیست، استثنایی است. ما  فرصت بسیار خوبی داریم تا وجه مهمی از استاد تناولی را بشناسیم که در کنار هنرمند بودن، نقش فرهنگی خوبی بازی کرده و جمع‌آوری فرهنگ‌های دور ریخته و فراموش شده ایرانی یکی از کارهایی است که استاد تناولی همواره انجام می‌دهد و از این منظر کار او شبیه به  کاری است که فردوسی انجام می‌دهد و در آن فرهنگ فراموش شده‌ای را جمع‌آوری و زنده می‌کند.

او ادامه داد: استاد تناولی سیر زیبایی‌شناسی ایرانی را در فرهنگ‌های فراموش شده دنبال کرده و به نوعی این‌ها منبع الهام این هنرمند بوده که شیوه منحصر به فرد خودش را داشته که این زبان منحصر به فرد را در ساده‌ترین شکل و در مدرن‌ترین آثار این هنرمند مشاهده می‌کنیم. در حقیقت استاد تناولی مثل یک پالایشگاه فرهنگی عمل می‌کند و فرهنگ ایران از مسیر پالایشگر این هنرمند گذرانده شده و به اثری هنری بدل شده است.

کیوریتور این نمایشگاه گفت: این نمایشگاه از این جهت نمایشگاهی فرهنگی است که در آن کارهای بسیار ساده‌ای از افرادی که به واقع هنرمند هم نبوده‌اند به نمایش در می‌آید که همگی تم مشخصی دارند. تم اشیاء مشخص در این نمایشگاه هم شیر است و قطعا استاد شناخت جامعی را نسبت به انواع شیرها در فرهنگ ایرانی که در نقوش فرش و آثار فلزی و غیره وجود داشته و آثار این هنرمند تکمیل‌کننده یک خط سیر در فرهنگ ایران است.

حاتم اظهار کرد: بخش بسیاری از آثاری که از موزه ملی، موزه رضا عباسی و دیگر مجموعه‌ها در این نمایشگاه وجود دارد  با سلیقه خود استاد و با ذهنیتی که داشتند، انتخاب شد. نظر استاد از این جهت در انتخاب آثار تعیین‌کننده بود تا با ذهنیتی که داشتند بتوانیم یک خط فرهنگی را رعایت کنیم و ببینیم که شی یا نقش مایه شیر در هر دوره و در هر فرهنگی با چه متریال و نقشی خلق شده است. بعد از تایید آقای تناولی این آثار به تصویب میراث فرهنگی در اختیار موزه قرار خواهد گرفت. قدیمی‌ترین این آثار مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است که برای منطقه جیرفت است. در حال حاضر 27 اثر موزه‌ای برای این نمایشگاه تعیین شده که در خارج از ایران است و امیدواریم که به نمایشگاه برسد و اگر هم نرسد ما تمهیداتی را چیده‌ام که آثاری را جایگزین این 27 اثر کنیم.

بیشترین شیرهایم را در سه سال اخیر ساختم

پرویز تناولی در ادامه این نشست راجع به چگونگی شکل و سال ساخت آثارش گفت: آثار من در این نمایشگاه نزدیک به 150 قطعه است که قدیمی‌ترین آن برای سال 1340 است. البته از این آثار تنها عکس‌هایش در نمایشگاه به روی دیوار می‌رود چرا که این‌ها فروخته شده و اصل آن دیگر در اختیار من نیست.

او ادامه داد: در کنار آثار خودم، من برای این نمایشگاه لیستی تهیه کردم از آثار باستانی که این لیست را در اختیار دکتر کرتیس ایران‌شناس معتبر بریتانیایی قرار دادیم. چرا که ایشان درباره آثار باستانی حاضر در این نمایشگاه، مقاله‌ای نوشته است و آن‌ها را از مآخذی که موزه ملی در اختیار او قرار داده است تهیه کرده بود و او در این مقالات مبحث شیر را به خوبی عنوان کرده است، خانم دکتر بابایی هم مقاله‌ای را درباره نماد شیر در فرهنگ ایرانی در دوران اسلامی تهیه کرده که هر دو در کتاب این نمایشگاه عرضه خواهد شد.

این هنرمند مجسمه‌ساز درباره علاقمندی‌اش به شیر ایرانی گفت: من در همان دوران کودکی شبیه‌خوانی‌ها و تعزیه‌هایی را می‌دیدم که همواره مردی در لباس شیر حاضر می‌شد و بر سر و کله خود می‌زد. من دوست داشتم داستان این را بدانم و متوجه شدم که ایرانی‌ها چقدر شیر را دوست دارند و این جنبه‌ای مذهبی داشت. در واقع این شیر بعد از شهادت امام حسین(ع) به صحرای کربلا می‌آید  و به خاطر آن که حضرت علی (ع) این شیر را از برکه‌ای نجات داده بود، آن شیر در عزای امام حسین(ع)  در کربلا شروع می‌کند به گریه کردن و بر سرو صورت خود می‌زند. من یادم می‌آید پرچم تکیه‌های آن زمان تصویری از شیر بود و مردم عامی برای شیر احترام قائل بودند و تصویر این شیرها در خانه آن‌ها وجود داشت.

تناولی گفت: شیرهای من در این سال‌ها خیلی تحول پیدا کردند. شیرهای من روز به روز بزرگ‌تر شدند و سال پیش من بزرگترین شیرم را ساختم. من ساخت این شیرها را در سال‌های گذشته گسترش دادم و در پانزده سال گذشته بیشترین شیر را ساختم که بزرگترین آن‌ها با وزن سه تن و در ابعاد سه متر در 2 است که هنوز نمایش داده نشده است. در واقع بسیاری از این آثار برای اولین بار است که به نمایش در می‌آید.

از بدو زندگی به سراغ آثار هنرمندان عامیانه رفتم

وی در پاسخ به این سوال که آیا مجسمه‌ای را برای جانمایی در سطح شهر خلق نکرده است؟ گفت: من اشتهایی به این کار ندارم. مجسمه‌های شهری ما اسف انگیزند و من نمی‌دانم که برگرفته از کدام فرهنگ و نماد ملی ماست اما اگر جا و مکان مناسبی باشد بدم نمی‌آید اثرم در سطح شهر باشد.

او گفت: من حدود چهل اثر را از مجموعه‌داران ایرانی و چندین اثر را از مجموعه‌داران خارجی قرض کرده‌ام  و در کنار این آثار که مجموعه 120 قطعه هستند 27 قطعه از سه هزار سال پیش یعنی از زمان هخامنشیان تا به امروز نیز وجود دارد.

تناولی اظهار داشت: برخی از آثار این مجموعه مربوط به کلکسیون شیرهایی است که از چهل سال پیش جمع‌آوری کردم  و سی و شش اثر با مضمون قفل‌ها و سنگ ترازوها که نقش شیر دارند نیز در این نمایشگاه به نمایش در می‌آید.

او درباره نوع نگرشش به خلق اثر گفت: ما دو هنرمند داریم. هنرمند درباری که آثاری را برای دربار خلق می‌کرده است مانند شاهنامه و ...و هنرمندان عامیانه که برای مردم عام کار می‌کردند. من از بدو زندگی به سراغ آثار هنرمندان عامیانه رفتم.

این نمایشگاه در موزه‌های بزرگ جهان نمایش داده می‌شود

بهزاد حاتم کیوریتور نمایشگاه در تکمیل صحبت‌های تناولی گفت: ما از ابتدا تصمیم گرفتیم که این نمایشگاه را به عنوان یک نمایشگاه فرهنگی ببینیم و نمی‌خواستیم به یک نمایشگاه شیک برسیم. در حقیقت راه درست آن بود که بخواهیم به این واسطه زیبایی‌شناسی ایرانی را دنبال کنیم و این که یک ایده فرهنگی چگونه تکرار شده است حال در یک قالیچه دست‌باف زن بختیاری و یا در یک شئی کاربردی و یا در اثر استاد تناولی.

او ادامه داد: ما به گونه‌ای این آثار را سنجیدیم که بتوانیم در یک مسیر گردشی این نمایشگاه را در موزه‌های معتبر جهانی عرضه کنیم. در کنار این مساله ما کتابی را هم منتشر کرده‌ایم که در واقع کاتالوگ نمایشگاه است این کتاب در 448 صفحه و توسط نشر نظر تهیه شده است. ما در کنار این کتاب بروشوری هم در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهیم که در آن تصاویری از آثار  و تکه‌هایی از مقالات نیز درج شده است.

کیوریتور نمایشگاه گفت: ما مجموعه نشست‌ها و سخنرانی‌هایی را هم همزمان با برگزاری این نمایشگاه خواهیم داشت که در آن از دیدگاه‌های مختلفی به موضوع شیر خواهیم پرداخت. ما در کنار این اقدامات کنسرت بزرگی را هم برگزار خواهیم کرد و فیلم کوتاهی نیز تهیه شده است که من در نشستی جداگانه درباره آن‌ها صحبت می‌کنم.

در این نمایشگاه 147 اثر از آثار پرویز تناولی ارائه می‌شود که شامل 51 تابلوی نقاشی، 21 تخته فرش، 6 مجسمه فلزی، 60 مجسمه سرامیک و 9 عدد جواهرات خواهد بود. هم چنین 153 اثر از مجموعه آثار استاد تناولی شامل فرش، قفل، سنگ وزنه، شیر آب، سکه، شیر سنگی و پوسترهای مذهبی به نمایش در می‌آید. در این نمایشگاه 63 اثر از  موزه‌های و مجموعه‌های شخصی به امانت گرفته شده است که شامل 27 اثر از موزه ملی ایران، 5 اثر از موزه هنرهای معاصر، 10 اثر از موزه رضا عباسی، 3 اثر از موزه نقاشی پشت شیشه و 18 اثر از مجموعه‌داران است.

 نمایشگاه "شیرهای ایران" از 12 تیر تا 7 شهریور در موزه هنرهای معاصر تهران دایر خواهد بود.