داستان ۱۴ سهراب سپهری ۴۵ میلیون تومانی چه بود؟

در چهارمین بازار کتاب هنری بن‌گاه چه گذشت؟

بیش از صد شرکت‌کننده داخل غرفه‌هایی در سالن شیشه‌ای و فضایی بزرگ‌ اما شلوغ و پویا در طبقه هشتم ساختمان آوا‌سنتر در دو طرف سالن و بخشی از فضای میانی پشت میزها مشغول ارتباط با بازدیدکنندگان و معرفی آثارشان بودند. شرکت‌کنندگانی از جمله هنرمندان، ناشران هنری، گالری‌ها، طراحان، عرضه‌کنندگان محصولات فرهنگی و هنری و استودیوهای چاپ‌ِ متمرکز بر حوزه تجسمی در زمینه نشر با آثاری از جمله کتاب، مجله، کتابِ هنرمند، کتابِ عکس چاپ‌های دستی، آثاری با نسخه‌های محدود از هنرمندان، محصولات فرهنگی و پروژه‌های تحقیقاتی و کیوریتال برای برپایی چهارمین دوره از بازار کتاب بن‌گاه گرد هم آمدند. این برنامه علاوه بر فعالیت غرفه‎‌ها به برگزاری نشست‌های بین‎‌المللی با حضور فعالان و بزرگان عرصه تجسمی مانند فرشید مثقالی، رضا عابدینی، فرهاد فزونی، مرتضی زاهدی و تعدادی دیگر از هنرمندان پرداخت. این رویداد در دومین دوره با 600 نفر و سومین دوره با بیش از 700 نفر بازدیدکننده در استودیوی نشر بن‌گاه برگزار شده‌ اما چهارمین دوره از این بازار کتاب با توجه به موفقیت این رخداد در دوره‌های قبل و تعداد بیشتر شرکت‌کنندگان در هر دوره نسبت به دوره قبلی به فضای بزرگ‌تری نیاز داشت، در نتیجه آوا‌سنتر (آوا پلت)، حامی اصلی این رویداد طبقه هشتم از این ساختمان را برای این مراسم در نظر گرفت. این بازار ویژگی و تأثیرات مختلفی دارد اما می‌توان حفظ استقلال هنرمند و ارتباط مستقیم با مخاطب و تعامل و آشنایی بین هنرمندان را از مهم‌ترین نتایج برای حاضران در این دوره از «بازار کتاب بن‌گاه» در نظر گرفت.

ریحان لعل، مدیر هنری این رویداد، درباره چهارمین بازار کتاب در ایام کرونا توضیح داد: «در دوره‌‌ی‌ قبلی (دوره سوم) همه‌گیری کرونا محدودیت‌هایی در برگزاری این رویداد ایجاد کرد؛ از جمله محدودیت‌های مرتبط با تجمع که برخلاف روند متداول این رویدادها، شرکت‌کنندگان نمی‌توانستند در غرفه‌های خود برای نمایش و فروش آثار حضور داشته باشند و بیشتر آثار توسط اعضای بازار کتاب ارائه شد. از سال گذشته تاکنون بازار میزبان برنامه جدیدی با عنوان «مطبوع» شد که در‌واقع کتاب یک یا چند هنرمند جوان است و هر‌سال با انتخاب و حمایت پرویز تناولی توسط نشر بن‌گاه منتشر می‌شود. امسال با بهبود نسبی شرایط و فضای بزرگ‌تری که در اختیار داشتیم، امکان حضور و ارائه آثار توسط شرکت‌کنندگان فراهم آمد و فضای زنده‌ای از سوی شرکت‌کنندگان و مخاطبان ایجاد شد و چهار‌هزار نفر بازدیدکننده تأکیدی بر استقبال بالای مخاطب و شرکت‌کنندگان است».

لعل درباره بخش بین‌المللی در این دوره از بازار کتاب می‌گوید: «دو دوره اول این رویداد با حضور شرکت‌کنندگان بین‌المللی همراه بود‌ اما در سال‌های اخیر به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری، شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان خارجی به‌صورت مجازی و در بخش‌هایی مانند گفت‌وگو و سخنرانی فعالیت داشتند».

در ادامه تنوع در فعالیت‌های هر غرفه و خلاقیت هنرمندان از جذابیت‌های این بازار محسوب می‌شد. در میان ناشران حاضر در این بازار مانند مؤسسه پژوهشی چاپ و نشر نظر، نشر ثالث، نشر آوام‌سرا، مشکین، اکرمگ و چند نشر دیگر درباره چگونگی حضور هریک به گفت‌وگو نشستیم. اکرمگ با کتاب‌های سالانه این نشر که شامل نقدهایی درباره نمایشگاه‌های تجسمی در طول هر سال بود، در این بازار حضور داشت. غزاله بُداغی، مدیر این نشر، درباره اکرمگ و بازخوردهای حاصل از شرکت در این بازار این‌طور بیان کرد: «تحریریه‌ای 10 نفره از کارشناسان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی اکرمگ را تشکیل می‌دهند. ما بن‌گاه را از سال‌های قبل که در کِرِشت برگزار شد، می‌شناختیم و امسال با توجه به اینکه اعلام کردند در این مکان برگزار می‌شود، فرصت حضور را فرصت خوبی برای آشنایی با خیلی از گالری‌داران و مجموعه‌داران دانستیم و اینکه این دوره امکان بیشتری برای شناخته‌شدن اکرمگ ایجاد می‌کند. خوشبختانه بازخورد خیلی خوبی از این رویداد گرفتیم».

هنرمندانی که به‌صورت انفرادی در این رویداد شرکت داشتند، به نظر با شیوه‌‌ای مستقل و رودررو با مخاطبان در ارتباط نزدیک بودند‌ ولی بعضی از آنها شلوغی و تعدد غرفه‌ها را دلیلی بر تأمل کمتر مخاطب بر آثار می‌شمردند. سوده تاش،‌ هنرمندی که با نقاشی‌های خود در ابعاد کوچک پشت‌ میزی وسط سالن به ارائه کارهای خود مشغول بود، دراین‌باره گفت: «بازدیدکنندگان در گالری و نمایشگاه‌های دیگر با تمرکز بیشتری هر کارها نگاه می‌کنند؛ چراکه اینجا به‌دلیل تعداد بالا و تنوع زیاد آثار، امکان مشاهده همه کارهای یک هنرمند در این فضای شلوغ وجود ندارد و بازدیدکننده درصدد تماشای همه غرفه‌هاست، در نتیجه صرفا تورقی می‌کند و با عجله سراغ غرفه بعدی می‌رود تا بتوانند از همه کارها دیدن کند؛ اما از طرفی هم آثار هنرمند توسط تعداد بیشتری از افراد دیده می‌شود و از نظر مالی هم برای من اتفاق نسبتا خوبی رخ داد».

با توجه به تأکید بازار کتاب بر حوزه تجسمی، گالری‌هایی از جمله دستان، طراحان‌ آزاد، آرتیبیشن، باشگاه، عصر، اِو، این/جا، امروز و اعتماد در این رخداد حضور داشتند. از این میان گالری آرتیبیشن با 14 طراحی نایاب از سهراب سپهری و آرت‌بوک اثری از شش هنرمند در این بازار شرکت داشت. مهبد حسینی درباره آثار سپهری توضیح داد: «سپهری 14 اثر را بین سال‌های 40 تا 50 در روستاگردی‌های خود طراحی کرده که در کتابی نایاب به نام اتودهای سهراب سپهری توسط نشر نو چاپ شده و قیمت هر اثر از 45 میلیون تومان شروع می‌شود و توجه اکثر بازدیدکنندگان را جلب کرده و بازخورد بسیار خوبی داشته است. همچنین آرتیست‌بوک‌ هنرمندانی همچون علی‌رضا جوادی، می‌سم نژادرسولی، سمیرا دریا، مهدی عربی و علی رستگار را در بازار ارائه کردیم که با موضوعاتی متمرکز بر هنر تجسمی و فلسفه هنر و طراحی به نگارش درآمده است». این گالری چهار اثر از اردشیر محصص را نیز در این بازار به نمایش گذاشت.

در ادامه طراحی‌هایی متفاوت از فرهاد گاوزن در غرفه گالری باشگاه نیز توجه جمع زیادی از بازدیدکنندگان را جلب می‌کرد، طراحی‌هایی که علاوه بر شیوه معمول خلق اثر، تعدادی در حاشیه کتاب‌هایی که گاوزن خوانده، نقش بسته است. این آثار را می‌توان به‌عنوان نمادی از پیوند کتاب و هنر تجسمی در نظر گرفت که ذهن مخاطب را به چالش می‌کشید.

از غرفه‌های پربازدید و جذاب باید به استودیوهای چاپ‌ و گرافیک‌ اشاره کرد. استودیو تهران با مدیریت فرهاد فزونی در فضایی نسبتا بزرگ و طراحی و آثاری شاخص جلب نظر می‌کرد.

استودیو تهران همچنین مسئولیت بعضی از نشست‌ها و دعوت برخی میهمانان را بر عهده داشت. فزونی درباره چگونگی حضور در این بازار کتاب گفت: «ما در دوره‌های قبل هم با بن‌گاه همراه بودیم اما امسال که رویداد گسترده‌تر شد، استودیو تهران در برگزاری رویداد مسئولیت‌هایی مثل مشاوره درباره نشست‌ها و دعوت میهمان‌هایی همچون استاد فرشید مثقالی و استاد رضا عابدینی را بر عهده گرفت و از طریق انتشار «نخشه تهران» برای اطلاع‌رسانی در برگزاری رویداد کمک کرد و نخشه (نقشه فرهنگی تهران) برای اطلاع‌رسانی از این رویداد چاپ و پخش شد».

این طراح گرافیک درباره تأثیر این رویداد توضیح داد: «ما به‌شدت به چنین رویدادی در حیطه کتاب‌های تخصصی هنر نیاز داریم. البته در دو سال گذشته به‌دلیل همه‌گیری و قرنطینه رویدادهای فرهنگی کم‌رنگ شده بود، اما سال‌هاست که رخدادهایی با موضوع کتاب به جدیت سابق برگزار نمی‌شود. من به یاد دارم که نمایشگاه‌های سالانه کتاب که در زمان نوجوانی و جوانی من اتفاق می‌افتاد، تا چه اندازه برای ما جدی تلقی می‌شد و چندین روزمان از صبح تا شب صرف دیدین کتاب‌ها می‌شد. متأسفانه این نمایشگاه‌ها به مرور با جا‌به‌جایی‌های مکرر و دسترسی‌های دشوار برای مخاطب، تا حدی جدیتش را از بین برده‌‌ است. از مهم‌ترین شاخصه‌های بازار کتاب بن‌گاه علاوه بر تمرکزش بر هنر، جنس ارتباط نزدیکش با جوانان است و اینکه بستر آموزش و گفت‌وگو را در فضایی در کنار آثار باکیفیت و در سطح استاندارد فراهم می‌کند. این بازار، پیوندی جدی بین کتاب و هنرهای تجسمی را یادآور می‌شود و می‌تواند با برگزاری منظم و متناوب حول محور کتاب‌های تخصصی، اتفاق‌های مؤثری را در پی‌ داشته باشد».

فزونی درباره بازخورد مالی در چهارمین دوره از بازار کتاب شرح داد: «با اینکه هدف اصلی چنین رویدادهایی بیشتر برقراری روابط و مسائل آموزشی‌ است اما خوشبختانه در موارد مالی هم بازار موفق بود. در مجموع من در این دوره شاهد رضایت شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان بودم. خوشبختانه هیچ حاشیه و مشکلی در این رویداد و بعد از آن به وجود نیامد و با توجه به آمار پنج هزار بازدیدکننده در طول چهار روز و کیفیت بالای کتاب‌ها و نشست‌ها باید این اتفاق را مؤثر بدانیم و برای اجرای رویدادهایی از این دست بیشتر تلاش کنیم».

رویداد کتاب به‌عنوان فرصتی برای ارتباط بین ادبیات با هنرهای تجسمی و گردهمایی مستقل هنرمندان حوزه تجسمی به بهانه این رویداد، تأثیرگذار و موفق بوده است. چهارمین بازار کتاب بن‌گاه با حمایت آوا‌سنتر و دیگر حامیانی مانند درز، پیوست، گالری اینفو، استودیو تهران و زمینه در دی‌ماه 1400 برپا شد.