کالبدشکافی جسم تا مقابله هنری با جبر / گالری گردی ایران آرت در چهار نمایشگاه

سارا ساسانی: در گالری‌گردی این هفته ایران آرت به چهار گالری طراحان آزاد، کاما، AG و دلگشا سر زده‌ایم.

ایران آرت: نمایشگاه نقاشی هما خسروی با عنوان «تشریح» در گالری طراحان آزاد، نمایشگاه مجسمه­‌های عارف رودباری با عنوان «ورزا» در گالری کاما، نمایشگاه عکس­‌های علی زنجانی با عنوان «آرایش نظامی» در گالری AG و نمایشگاه نقاشی هایده ایازی با عنوان «عشق عنکبوتی» در گالری دلگشا سوژه­‌های این هفته گالری‌گردی ایران آرت هستند.

کالبدشکافی تن

توجه و پرداختن به جزئیات از سوی یک هنرمند امری‌ست معمول، غالبا هنرمند طبیعت را از منظری می­‌بیند که کمتر به آن توجه می­‌شود و یا از سوی افراد عادی موضوعات مهمی تلقی نمی­‌شوند. هما خسروی در مجموعۀ جدیدش تحت عنوان «تشریح» در گالری طراحان آزاد به نقاشی جزئیاتی از طبیعت پرداخته است که کمتر ممکن است از سوی مردم مورد توجه و بازیابی قرار بگیرد.

نقاشی­‌های خسروی که اغلب سیاه و سفید یا تک رنگ هستند به جزئیاتی از طبیعت اطراف پرداخته است که گویی لایه­‌های بیرونی و ظاهری دنیای اطراف را کنار زده و به درون اشیاء راه یافته است. اشکال طبیعی، هر کدام به عناصری در اطراف و زندگی انسان­‌ها می­‌ماند و انسان می­‌تواند خود و دنیای اطرافش را در طبیعت ببیند و بازیابد و این ویژگی طبیعت است.

در بخشی از بیانیۀ اثر آمده است: « ... او گیاهان را همچون کالبد انسان در نظر می­‌گیرد و به شکلی ضمنی با ابزارش همانند یک ماجراجو به مکاشفه درون این دنیا می‌پردازد و از بیننده نیز می­‌خواهد تا او را همراهی کند. در روایت هما درون بدن انسان همانند سرزمینی است آکنده از گیاهان ظریف و شکننده که هر لحظه آبستن آلودگی است. ...»

خسروی به نقاشی دقیق و موشکافانه­‌ای از عناصر و اجزاء طبیعت پرداخته است و طبیعت را مورد پرسش قرار داده است. او با ترسیم این جزئیات لایه­‌های پنهانی را مورد توجه قرار داده است که تا پیش از این مورد توجه و دقت قرار نگرفته است. او با لایه لایه کردن طبیعت به درون و هستی آن سفر کرده و در جستجوی همان پرسش اولیه به دنیایی از پیچیدگی و ناشناخته­‌ها رسیده است.

انسان همیشه برای شناخت خود به طبیعت رجوع کرده است و پس از شناخت طبیعت اطراف به شناختی از خود دست یافته است. هما خسروی نیز برای رسیدن به درون خود به کالبدشکافی طبیعت پرداخته است.

نمایشگاه آثار هما خسروی با عنوان «تشریح» تا 10 بهمن در گالری طراحان آزاد ادامه دارد. گالری طراحان آزاد در میدان فاطمی، میدان گلها، میدان سلماس، شمارۀ 5 قرار دارد.

چهارپای جنگجو

ورزا به گاوی می­‌گویند که زمین توسط آن شیار می­‌کنند، یعنی گاوِ زراعت. ورزا در زبان تالشی، مازندرانی، گیلکی و لری به معنای گاو نر است و در آیین میترایی ورزا به عنوان قربانی ذبح می‌شده‌ است.

«ورزا» عنوان نمایشگاه مجسمه­‌های عارف رودباری در گالری کاما است. رودباری در این مجموعه به نمایش آثار حجمی پرداخته که فیگور گاوهایی از جنس ورق آهن هستند. گاوهای نر در  حالت­‌های مختلف عرض اندام می­‌کنند و قدرت و هیبت خود را به رخ می­‌کشند.

ورزا جنگ، جنگی است که در شمال ایران بین گاوهای نر سازمان داده می‌شود. این مراسم امروز تنها در استان‌های گیلان و مازندران اجرا می‌شود. اما درگذشته، این مراسم در همۀ ایران معمول بود و بخشی از سرگرمی جشن‌های محلی محسوب می­‌شد. اندام­‌های گاوهای رودباری، عضلانی، خشمگین و آمادۀ نبرد هستند، صورت­‌های تهاجمی و در کمین جنگ نشستن، بر هیبت و درشتی آنها می­‌افزود. در میان نمایش رزمی این گاوهای تنومند و بزرگ، حجم­‌هایی از انسان­‌ها در مقابل گاوها دیده می‌شود که در نسبت با گاوها بسیار کوچک و ضعیف هستند. انسان­‌هایی که همیشه برای طبیعت و حیوانات تصمیم می­‌گیرند در این کارزار کوچک، نحیف و تحقیر شده تجسم شده­‌اند. اما در برخی از آثار این انسان­‌های کوچک‌شده از نظر ابعاد همچنان به حکمرانی در طبیعت مشغول هستند و عرض اندام می­‌کنند و با گاوها سلفی می‌گیرند.

در کنار این مجسمه­‌ها دو اثر دیگر وجود دارد که حاوی تایپوگرافی حرف ه هستند که به شکل متحدالمرکز بر سطحی نصب شده­‌اند این حروف نیز از جنس فلز هستند که ارتباط آن­ها و دلیل وجودی آن در میان این مجموعه آثار مشخص نیست.

نمایشگاه آثار عارف رودباری با عنوان «ورزا» تا 10 بهمن در گالری کاما ادامه دارد. گالری کاما در خیابان پاسداران، خیابان گلستان دهم، پلاک ۴۴، ساختمان فرین، طبقه دوم واقع شده است.

مواجه‌‌­ای عکاسانه با نظام وظیفه

خدمت نظام وظیفه از آن دست موضوعاتی است که همیشه مورد نقل و بحث بوده است و این موضوع اجباری چالش برانگیز، همیشه مورد توجه جامعه و همچنین هنرمندان بوده است. از آن میان هنرمندان مرد که بخشی از زندگی‌شان را در این دوره سپری کرده­‌اند، پرداختن به این دوران بخشی از دغدغۀ ذهنی آنها می­‌شود.

علی زنجانی در مجموعۀ حاضرش با عنوان «آرایش نظامی» در گالری AG مواجه­‌ای عکاسانه با مسئله عکس دارد، او همانند مجموعه­‌های پیشینش با خود عکس برخوردی هنرمندانه می­‌کند چنانچه روزبه ملکی در بخشی از بیانیۀ این نمایشگاه نوشته: «آنچه مجموعه­‌های پیشین علی زنجانی را در امتداد یکدیگر قرار می­‌دهد، انتخاب یک یا چند استعارۀ اغلب تنانه است که در ادامه به فرآیند انتخاب و حذف تصاویر درون یک حلقۀ فیلم (تصویر متحرک) می­‌انجامد...

آرایش نظامی یک استودیوی عکاسی را مورد مطالعه قرار می­‌دهد... تصاویر سربازها، رابطه­‌ای صوری و مفهومی با مجموعه­‌های پیشین هنرمند دارند؛ اما به نظر می‌رسد هنرمند با انتخاب این تصاویر دستکاری شده بر وجه غیر شفاف فرآیند تولید عکس/ آرشیو نیز تاکید دارد. ...»

 زنجانی در مجموعۀ «آرایش نظامی» به سراغ آرشیوی از عکس­‌های عکاسخانه­‌ای رفته که این آرشیو شامل عکس­‌های پرتره­‌ای است که از پسران جوان برای طی کردن مراحل مقدماتی ثبت نام در خدمت سربازی ثبت شده است. در این مرحله مسئله­‌ای رخ می­‌دهد، مسئله­‌ای که وجه­‌ای اجتماعی دارد؛ اجبار و یافتن راه­‌هایی برای گریز از تن دادن به جبر. عکس­‌های مشمولین خدمت نظام وظیفه طبق قانون باید با موهایی تراشیده ثبت شود و مشمولینی که حاضر نبودند تن به این قانون بدهند برای فرار از آن عکاسخانه را انتخاب کرده‌اند که با رتوش عکس­‌ها آنها را در این مسیر کمک می­‌کند. آتلیه‌دار پس از عکاسی از چهرۀ مشمولین به مدد رتوش و شیوه­‌های مختلف بخشی از موهای سر پسران را ادیت و حذف می­‌کند تا این­که آنها در عکس­‌های آمادۀ تحویل مرتب و هماهنگ با آرایش نظامی خواسته شده به نظر برسند.

علی زنجانی با بررسی و بازنمایی آرشیو عکس یک عکاسخانه به باز روایتی از یک رخداد اجتماعی نه چندان پررنگ در دوره­‌ای از تاریخ معاصر پرداخته است. او با چاپ مجدد عکس­‌های در حال رتوش پسران مشمول سربازی به طرح گفتمانی جدید در زمینۀ ادیت عکس و توانایی آن در دیگرگون کردن سوژه پرداخته است.

این مجموعه عکس از دل آرشیوی که طی‌ ۳۰ سال عکاسی‌ پرسنلی در آتلیه‌ای با نام «استودیو‌ کیا» در خیابان بهار تهیه شده، به وجود آمده است. استودیو کیا از سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۸۴ فعالیت داشته و  در این ۳۰ سال بسیاری از وقایع تاریخ ایران را از طریق چهرها، لباس‌ها و آرایش مردم ثبت کرده است.

پنج سال از تهیه این آرشیو توسط علی‌ زنجانی می‌گذرد. زنجانی در این 11 اثر توسط ماژیک قرمز نگاتیوها را سانسور و موهای سربازان را پنهان کرده است. عکس­‌ها در ابعاد بزرگ به نمایش درآمده­‌اند و بخش­‌های رتوش شده با رنگ قرمز مشخص و پررنگ شده­‌اند.

نمایشگاه آثار علی زنجانی با عنوان «آرایش نظامی» تا 10 اسفند در گالری Ag ادامه دارد. گالری Ag در خیابان کریم‌خان، خیابان عضدی جنوبی، شماره 43 قرار دارد.

مزرعۀ تخیل یک نقاش

هایده ایازی در مجموعه آثارش با عنوان «عشق عنکبوتی» در گالری دلگشا با پیچیدگی بسیار ذهن سورئال خود را نقاشی کرده است. او در نقاشی­‌هایش جهانی ساخته است پیچیده که انگار قرار نیست در جایی تمام شود و ابدی است و تا بی‌نهایت ادامه دارد. پرداختن به جزئیات و همنشینی عناصر بی‌ارتباط با یکدیگر در کنار هم از ویژگی آثار ایازی است.

عشق عنکبوتی مجموعه­‌ای است از انسان­‌ها، حیوانات و اشیاء به عبارت بهتر کائنات. ایازی تمام عناصر اطرافش و عناصر موجود در ذهنش را در نقاشی­‌هایش شریک کرده همه را به تصاویرش راه داده و او زمینی ساخته که می­‌توان در آن بیسکوئیت کشت کرد و به آسمانی پرداخته که از آن ستاره به زمین می­‌بارد. او همچون سورئالیست­‌ها در رویایی به سر می­‌برد که هر غیرممکنی را ممکن می­‌کند و هر نیستی را هست می­‌کند.

آشفتگی­‌‌ها در عین نظم در آثار او وجود دارند و همین امر آثارش را ویژه و در عین حال پیچیده کرده است. نقاشی­‌های ایازی که در ابعاد کوچک ارائه شده­‌اند و اغلب با خودکار پرداخته شده­‌اند به عناصری گاهی عجیب و ترکیبی پرداخته­‌اند و در این دنیا هیچ چیزی بعید و دست نیافتنی نیست.

او در آثارش حروفی را در پی هم به کار بسته و این حروف تکرار شونده بدون معنا و مفهومی در پی هم آمده­‌اند و انگار متنی شامل جملاتی پیوسته را ساخته­‌اند این حروف و جملات ساختگی همچون هذیان­‌های شبانۀ انسان می­‌مانند.

نمایشگاه آثار هایده ایازی با عنوان «عشق عنکبوتی» تا 28 بهمن در گالری دلگشا ادامه دارد. گالری دلگشا در خیابان کریم‌خان، خیابان ایرانشهر، کوچۀ مهاجر، شمارۀ 30 قرار دارد.