مهاجرت تا حذف انسان از سطح شهر / گالری‌گردی ایران آرت در چهار نمایشگاه
سارا ساسانی: در گالری‌گردی این هفته به گالری‌های اُ، سایه، هپتا و میرمیران در خانه هنرمندان پرداخته‌ایم.
ایران آرت: نمایشگاه عکس مسعود حاج‌جعفری‌زاده با عنوان "نزدیک شدن" در گالری اُ، نمایشگاه "محبوس در زمان" با آثاری از فاطمه موسوی‌منفرد در گالری سایه، نمایشگاه نقاشی احسان ابراهیم‌نژاد با عنوان "نگارستان" در گالری میرمیرانِ خانه هنرمندان و نمایشگاه گروهی عکس با عنوان "نگاه میدانی" با کیوریتوری مهدی وثوق‌نیا در گالری هپتا سوژه‌های این هفته گالری‌گردی ایران آرت هستند.
مهاجرت
بشر در طول تاریخ برای بالا بردن کیفیت زندگی و بهبود شرایط، اقدام به ترک محل زندگی یا موطنش می‌کرده و رنج سفر و زندگی در شرایط جدید و عموماً ناشناخته را به جان می‌‌خریده و به امید بهتر شدن زندگی ادامه حیات می‌داده است.
مهاجرت پدیده‌ای جدید نیست اما موج مهاجرت در سال‌های اخیر به ویژه از کشورهای جهان سومی و البته خاورمیانه بسیار زیاد بوده است. مسعود حاج‌جعفری‌زاده در نمایشگاه اخیرش در گالری اُ به طرح باور ذهنیاش از مهاجرت دست زده است. او در عکس‌هایش با تکنیک خاصی فاصله و دوری را نشان داده است. مجموعه حاج‌جعفری‌زاده با عنوان «نزدیک شدن» به ثبت جزئیات نه چندان واضح از تصویر دوستان او می‌پردازد. او برای کم کردن فاصله میان حضور خود در اینجا و حضور دوستانش در نقاط دیگر جهان یک بار عکس‌های آنها را در ابعاد بسیار کوچک چاپ می‌کند و برای ثبت دوباره آنها از میکروسکوپ استفاده می‌کند و از این طریق قصد دارد به آنها نزدیک شود و تصاویر دوستان مهاجر را نقطه به نقطه ثبت و چاپ کند.
عکس‌های مسعود حاج‌جعفری‌زاده از نزدیک به نقاطی می‌ماند که با ریتمی خاص و در رنگ‌هایی گاه متنوع و گاه نزدیک به هم در کنار یکدیگر چیده شده‌اند. کمی از آثار فاصله می‌گیرم در آنها تصاویر ناواضح از پرتره‌های انسان‌ها را به صورت انفرادی یا دو نفره می‌بینم. گویا تشخیص هویت این افراد از سوی مخاطب مهم نیست این چهره‌های نهفته در پس این نقاط در هم نماینده جمعیت زیادی هستند که الان در کنار ما نیستند. مهاجرینی که برای یافتن شرایط مطلوب جهت زندگی مجبور به هجرت و عزیمت به یک کشور دیگر شده‌اند.
نمایشگاه عکس‌های مسعود حاج‌جعفری‌زاده با عنوان «نزدیک شدن» تا 21 شهریور در گالری اُ دایر است. گالری اُ در خیابان سنایی، خیابان شاهین (خدری)، پلاک 18، طبقۀ اول قرار دارد.
ذهن‌نوشت
فاطمه موسوی‌منفرد در نمایشگاه مجسمه‌هایش با عنوان «محبوس شده در زمان» به بازنمایی روایت‌های ذهنیاش در کودکی می‌پردازد. موسوی منفرد در بیانیه اثرش مخاطب را به گذشته پرتاب می‌کند گذشته‌ای که آغاز آن مشخص نیست، گذشت‌ها که برای همه ما گذشته است و روایت‌های آن در ذهن ما مانده. در همه فرهنگ‌ها و جوامع، داستان‌ها و افسانه‌هایی وجود دارد که گذشته‌ای مشترک برای مردم می‌سازد. این روایت‌های کهن در ناخودآگاه ما وجود دارد و در دوره‌های مختلف زندگی بازتولید می‌شود و روایت‌هایی متناسب با آن در دوره معاصر شکل می‌گیرند.
روایت‌های افسانه‌ای با پایه‌های فرهنگی مختلف اما در بستری مشابه در جوامع مختلف خلق و بازگو شده‌اند. روایت‌هایی شفاهی که سینه به سینه نقل شده است و خواسته و ناخواسته در ذهن ما نوشته و ثبت شده است. این روایت‌های داستانگونه همیشه منابع خوبی برای الهام به هنرمند بوده‌اند.
موسوی‌نیا در این مجموعه به بازگو کردن دو افسانه «غول بیابانی» و «آل» در قالب مجسمه‌هایی اغلب از جنس پاپیه ماشه پرداخته است. مجسمه‌های او در اندازه‌هایی نسبتاً بزرگ به شکل موجوداتی خیالی با چند دست و پا طراحی و ساخته شده است. موجوداتی عجیب و غریب و تخیلی که هنرمند امکان هرگونه تغییر و دخل و تصرف در آن را دارد. این موجودات ساختگیِ فاطمه موسوی، گذشته از شکل عجیب آنها که تنها با اغراق و تکرار در اجزا بدن انسان به وجود آمده است، رنگ خاصی ندارند و در برخی از این آثار انسان‌هایی دیده می‌شوند که در مواجهه با غول بیابانی و آل در موقعیّت ویژه‌ای قرار گرفته و حالتی خاص به خود گرفته‌اند. اما در مجموع بازنمایی موجودات افسانه‌ای در قصه‌های عامیانه در قالب حجم می‌تواند جالب و مورد توجه باشد.
این نمایشگاه تا 14 شهریور برقرار است و گالری سایه در خیابان کریم‌خان، خیابان سنایی، خیابان سیزدهم، شمارۀ 21 قرار دارد.
کولاژ گذشته
خانۀ هنرمندان در گالری میرمیران به نمایش آثاری پرداخته است که از جهاتی شایان توجه است. احسان ابراهیم‌نژاد در مجموعه «نگارستان» به گذشته و روایت‌هایی در بستر فرهنگ ایران مراجعه کرده است. او با بکارگیری عناصری بازیافته از دوران قبل و متونی با نمایش بصری نسخ خطی ایرانی به از آن خودسازی بخشی از فرهنگ ایران به شیوۀ کولاژ دست زده است.
ابراهیم‌نژاد بخش‌هایی از کتب خطی و قدیمی را از طریق چاپ دستی بر روی مقوا با رنگ‌های کاغذهای قدیمی چاپ کرده است و سپس طرح ذهنی خودش را به آنها اضافه کرده است. او عناصر اسطوره‌ای در داستان‌های اساطیری ایران را در موقعیت‌هایی برزخی بر روی چاپ‌های دستی‌اش طراحی کرده و به ترکیبی جدید از نقاشی‌های گذشته و عناصر جدید رسیده است.
بخش مورد توجه و برجسته در نمایشگاه نگارستان شیوۀ ارائۀ آثار است. این آثار با توجه به بستر اجرایی آن و موضوع اثر در فریم‌هایی قدیمی و رنگ باخته به نمایش در آمده‌اند. این قاب‌ها در قالبی کلاسیک، با رنگی یکنواخت و کم کنتراست و گوشه‌های شکسته و گاهاً بخیه خورده طراحی شده‌اند. یا میزی در وسط گالری با روکشی مخملی و محبوس شدن دو اثر در زیر جعبه‌هایی شیشه‌ای و شفاف، فضای داخلی موزه‌ها را برای مخاطب تداعی می‌کند. موزه‌هایی ملی که مکانی برای حفظ، نگهداری و نمایش آثار و گنجینه‌های نفیس هستند.
نمایشگاه نگارستان اثر احسان ابراهیم‌نژاد تا 20 شهریور در گالری میرمیرانِ خانۀ هنرمندان ادامه دارد. خانۀ هنرمندان در خیابان طالقانی، انتهای خیابان موسوی (فرصت) قرار دارد.
حذف انسان از سطح شهر
سیاست‌های اخیر شهرداری تهران اغلب در راستای حذف عنصر انسان از سطح شهر بوده است. این سیاست‌ها را در ایجاد و احداث زیرگذرهای عابر پیاده به خوبی می‌توان مشاهده کرد. شهر محل حضور انسان‌ها و تعامل میان آنهاست اما با طرح‌های جدید عمرانی در کلانشهر تهران نه تنها به حضور افراد در سطح شهر کمک شایان ذکری نشده بلکه موجب کمرنگ شدن حضور، تعاملات و تبادلات آراء آنها در حوزهعمومی شهر همچون خیابان‌ها، میادین اصلی و غیره شده است.
«نگاه میدانی» عنوان نمایشگاهی است که اخیرا توسط مهدی وثوق‌نیا کیوریتوری شده است و در گالری هپتا به نمایش در آمده است. این نمایشگاه با رویکردی انسان‌شناسانه نسبت به حضور ایشان در شهر شکل گرفته است. در نگاه میدانی عکس‌هایی از تعدادی عکاس دیده می‌شود که با جریانی جست‌وجوگرانه نسبت به میدان امام حسین و تغییرات و تحولات اخیر آن صورت پذیرفته است.
مهدی وثوق‌نیا به عنوان کیوریتور این نمایشگاه با سابقه‌ای که در عکاسی مستند مکان‌نگاری دارد با راهنمایی‌هایش به ساخته شدن یک پروژه خوب عکاسانه کمک کرده است. وثوق‌نیا پیش از این دو نمایشگاه عکس انفرادی با عناوین «پامنار» و «انزلی» و همچنین کیوریتوری نمایشگاه گروهی «خیابان ولیعصر» به بسط و گسترش نگاه مستند خود نسبت به مکان‌های مختلف پرداخته است.
نمایشگاه نگاه میدانی نیز به یکی از میدان‌های اصلی و قدیمی شهر تهران پرداخته است. میدان امام حسین با قدمتی بیش از پنجاه سال یکی از نقاط اصلی حضور مردم، داد و ستد و تعاملات اجتماعی و فرهنگی بوده است. این میدان در سال نود و یک از سوی شهرداری تهران دچار تغییرات اساسی ساختاری می‌شود و پس از این تغییر و تحولات هویت این میدان از میان می‌رود و تبدیل به یک سازه عظیم‌الجثهدر میان شهر می‌شود.
در این نمایشگاه گروهی پنج عکاس؛ پویا شاه‌حیدری، زهرا شاه‌چراغی، زهرا رضی، فرهاد منطق، سروش نعیمی‌ذاکر، با جریانی حاکم بر تغییرات اخیر میدان امام حسین پروژه‌ای مشترک را پیش برده‌اند. در عکس‌های به نمایش در آمده می‌توان به خوبی به بی‌هویت شدن این میدان پی برد، میدانی تهی از انسان و شور زندگی در یک کلانشهر. میدانی که به مقاصد برگزاری آیین‌های مذهبی کارکرد اصلی خود را از دست داده است. در تمام آثار نمایشگاه بی‌واسطه می‌توان با مکانی مواجه شد که در آن سازه‌های زمخت و فلزی به چشم میخورد و این سازه‌های ناتمام و نیمه‌کاره موجب قطع روابط انسانی در یکی از میدان‌های مرکزی شهر شده است.
در بسیاری از نقاط ایران طرح‌های عمرانی غیر ضروری و غیر کارشناسانه متعددی وجود دارد که هنرمند با کمی پژوهش می‌تواند به بسط ایده و اجرای آن بپردازد و بخشی از تاریخ و قطعه‌ای از شهرش را برش دهد و به ارائه‌ای بصری وارد گالری (وایت باکس) کند و مخاطب را در معرض نامتعارف‌ها قرار دهد و در نهایت طرح سؤال کند.
نمایشگاه گروهی عکس نگاه میدانی تا 14 شهریور در گالری هپتا دایر است. گالری هپتا در خیابان کریم‌خان زند، خیابان ایرانشهر، مقابل باغ هنرمندان، بن‌بست نیکوشهر قرار دارد.
